ukraineΡωσόφωνοι  μάχιμοι συγκεντρώνουν πυρομαχικά από τον τόπο πρόσκρουσης ενός κατεστραμμένου μαχητικού αεροσκάφους της Ουκρανίας.
–
Αρκετοί θυμόμαστε το κλασσικό πλέον βιβλίο «Σύγκρουση των Πολιτισμών» (1996) του Σάμιουελ Χάντινγκτον, κύριου συνεχιστή της σχολής γεωπολιτικής αντίληψης του Βρετανού ιστορικού Αρνολντ Τόυνμπη, και τις επισημάνσεις του για τον «διχασμό πολιτισμικής ταυτότητας» Ουκρανίας και Τουρκίας οι οποίες επαληθεύονται δραματικά κατά τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Ωστόσο η Τουρκία παρά τα δραματικά γεγονότα του τελευταίου χρόνου, δεν κλυδωνίζεται τόσο όσο η Ουκρανία.
Ας δούμε πως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα για την ουκρανική κρίση και στη συνέχεια κάποια σενάρια επίλυσης της. Οι όροι της πρόσφατης συμφωνίας δεν εφαρμόσθηκαν και η Ουκρανία βαδίζει προς μία βιαιότερη αντιπαράθεση. Οι «μεγάλοι παίκτες» (Ρωσία, ΗΠΑ, ΕΕ και Κίνα) τηρούν μάλλον στάση αναμονής με εξαίρεση την ταχεία ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας.
Τα δυτικά ΜΜΕ έχουν μάλλον υπερτονίσει την όποια οικονομική εξάρτηση της Ρωσίας από τα δυτικά κεφάλαια, παρότι τα αμερικανικά οικονομικά αντίποινα έχουν ήδη γίνει αισθητά στη χώρα. Ούτε η Ρωσία μπορεί βέβαια να απειλήσει σοβαρά τις ΗΠΑ με αντίποινα, αλλά μπορεί να πιέσει έως ένα βαθμό την ΕΕ. Η τελευταία επιβίωνε βέβαια και πριν τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Ρωσία αλλά φαίνεται ότι έχει στηρίξει αρκετά στους ανεξάντλητους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους, κυρίως η Γερμανία και οι περιγερμανικές χώρες.
Η ουκρανική κρίση προέκυψε από τη σταθερή προσπάθεια των ΗΠΑ και ΕΕ να διεισδύσουν σε ένα γεωπολιτικό χώρο τον οποίο η Ρωσία θεωρεί αποκλειστικό της τουλάχιστον από το 1793. Όμως φαίνεται πως δεν είχαν προβλέψει την έκταση που θα έπαιρνε η εσωτερική αντιπαράθεση στην Ουκρανία.
Που οφείλεται η τωρινή αμηχανία των «μεγάλων γεωπολιτικών παικτών»;


Η Ρωσική Ομοσπονδία παραμένει ένα κράτος αυτοκρατορικών διαστάσεων και δυνατοτήτων, αλλά δεν έχει επιτύχει πλήρως την κοινωνικοοικονομική σταθερότητα που επιζητεί μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Δεν θέλει να απομονωθεί λόγω ενός νέου Ψυχρού πολέμου.
Οι ΗΠΑ βλέποντας ότι μάλλον χάνουν το παιχνίδι στη Συρία προς όφελος του Ασαντ, συμμάχου της Ρωσίας και του Ιράν, προκάλεσαν έναν επιτυχή αντιπερισπασμό στην Ουκρανία. Όμως η περαιτέρω κλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης δεν τους είναι πραγματικά επιθυμητή, λόγω των γνωστών εσωτερικών προβλημάτων (φόβοι για νέα οικονομική κρίση, αντιδράσεις στις επιλογές του προέδρου Ομπάμα κ.α.) και των εξωτερικών: το Ιράκ απειλείται σοβαρά πλέον από τους φονταμενταλιστές, το Αφγανιστάν παραμένει σταθερά «καζάνι που βράζει» και στη Συρία ο εμφύλιος τελματώνεται προς όφελος του Ασαντ. Εξάλλου η υποστήριξη της ΕΕ στο ουκρανικό ζήτημα είναι μάλλον θεωρητική.
Εγινε αναφορά στη θέση της ΕΕ. Οι Ευρωπαίοι έχουν έναν ακόμη βασικό λόγο που δεν επιθυμούν την κλιμάκωση: τη συνεχιζόμενη οικονομική κρίση της ευρωζώνης, παρότι περιορίσθηκε κάπως. Το τελευταίο που θα ήθελαν η Γερμανία, η Γαλλία και οι άλλες χώρες είναι ένας οικονομικός πόλεμος με τη Ρωσία, με την οποία προσπάθησαν από κοινού για την επίτευξη συμφερουσών ενεργειακών συμφωνιών.
Φαίνεται πως αν οι ΗΠΑ επιλέξουν την κλιμάκωση, οι κύριοι σύμμαχοι της στην περιοχή θα είναι μόνο οι Πολωνία, Ρουμανία, Ουγγαρία και οι Βαλτικές δημοκρατίες, που δεν επαρκούν (εξάλλου όλες εκτός από την Πολωνία, αντιμετωπίζουν σημαντικά εσωτερικά προβλήματα). Η Ουκρανία συνορεύει κυρίως με την πάντα επίφοβη Ρωσία και βρίσκεται πολύ μακριά από την αμερικανική ήπειρο.
Η Κίνα είναι ένας μακρινός παίκτης που κρατά κάποιες αποστάσεις από τους άμεσα εμπλεκόμενους, αλλά κλίνει συγκεκαλυμμένα προς το μέρος της Ρωσίας και σε περίπτωση περαιτέρω κλιμάκωσης, μάλλον θα την υποστηρίξει προφανέστερα. Τα προβλήματα της με τους μουσουλμάνους στο Σιντσιάνγκ-Ουιγκούρ και με τους Θιβετιανούς αυτονομιστές στο Θιβέτ που υποδαυλίζονται και από τις ΗΠΑ σε βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της, και το θέμα της Ταϊβάν, την ωθούν προς αυτήν την κατεύθυνση.
Συμπερασματικά, φαίνεται πως κανείς δεν επιθυμεί την κλιμάκωση της κρίσης. Εδώ θα επιχειρήσω να κάνω μία εκτίμηση για τρία πιθανά, μάλλον τα πιθανότερα σενάρια για το μέλλον της Ουκρανίας.
Το πρώτο και λιγότερο πιθανό είναι να παραμείνει η τωρινή κατάσταση, δηλαδή η πολιτειακή θέση των ρωσοφώνων να παραμείνει αμετάβλητη σε μία Ουκρανία υπό φιλοδυτική-αντιρωσική κυβέρνηση. Μάλλον δεν πρόκειται να αποδεχθούν κάτι τέτοιο, το οποίο εξάλλου θα βλάψει κυρίως το γόητρο της Ρωσίας. Η τελευταία θα εκτεθεί ως ανίκανη να προστατεύσει τα συμφέροντα της ίδιας και των ομοεθνών της ρωσοφώνων στον ζωτικό της χώρο.
Το δεύτερο σενάριο είναι μία πολεμική αναμέτρηση που θα καταλήξει στη διάσπαση της Ουκρανίας σε δύο νέα κράτη. Αρκετοί αναλυτές προέβλεψαν αυτήν την εξέλιξη. Ωστόσο άποψη του γράφοντος είναι πως πρόκειται για ένα λιγότερο πιθανότερο σενάριο, επειδή όπως είδαμε καμμία από τις παγκόσμιες δυνάμεις (ούτε η ηγεσία των φιλοδυτικών Ουκρανών) δεν επιθυμεί την κλιμάκωση. Εντούτοις η διάσπαση σε δύο κράτη μέσα στις επερχόμενες δεκαετίες, είναι πιθανό ενδεχόμενο.

gas pipelines

Αγωγοί  φυσικού αερίου στην ανατολική Ευρώπη (πηγή: GIE, Gazprom (BBC))

–
Το τρίτο σενάριο και ενδεχομένως το πιθανότερο για την ώρα, είναι η σταδιακή ομοσπονδιοποίηση της χώρας (ίσως ως προσωρινή λύση). Αυτό ενισχύεται από την επίσκεψη πριν από ένα μήνα στο Κίεβο, ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου της Ελβετίας (μίας ομοσπονδιακής χώρας, παραδοσιακά ουδέτερης κατά τις παγκόσμιες αντιπαραθέσεις) προκειμένου να παράσχει τεχνογνωσία ως προς το ομοσπονδιακό πολιτειακό σύστημα. Δηλαδή είναι πιθανή μία λύση τύπου Βοσνίας-Ερζεγοβίνης η οποία αποτελείται από ομόσπονδες πολιτείες (Σερβική και Μουσουλμανική-Κροατική). Σε αυτήν την περίπτωση, οι ουκρανικές περιφέρειες θα καταστούν ομόσπονδα κρατίδια μίας Ουκρανικής Ομοσπονδίας δηλαδή όπως οι Ελβετία, ΗΠΑ, Ρωσία, Γερμανία κ.α. Θα αποτελείται δε από τα κυρίως ρωσόφωνα ομόσπονδα κρατίδια Χαρκόβου, Ντνιεπροπετρόφσκ, Ντονιέτσκ, Ζαπορόζιε, Χερσώνος, Λουχάνσκ, Νικολάεφ/Μικολάιβ και Οδησσού και τα κυρίως ουκρανόφωνα τα οποία θα είναι τα υπόλοιπα εκτός από τα Τσερνίγκωφ/Τσερνίχιβ, Σούμυ και Υπερκαρπαθία. Το Τσερνίγκωφ και το Σούμυ έχουν κυρίως μικτό πληθυσμό (ουκρανόφωνο και ρωσόφωνο/λευκορωσόφωνο) ευρισκόμενα έτσι σε «ενδιάμεση» κατάσταση, ενώ η φιλορωσική Υπερκαρπαθία στο δυτικό άκρο της χώρας κατοικείται κυρίως από Ρουθηνούς (φιλορώσους).
–
Περικλής Δεληγιάννης
–