Ο Νέο-Οθωμανισμός ως γεωπολιτικό σενάριο: θεωρήσεις, προοπτικές και προκλήσεις (Πρώτο Μέρος)

Map credit: Wikimedia commons

.

Π. Δεληγιάννης

Αρκετοί σύγχρονοι γεωπολιτικοί ερευνητές εκτός Ελλάδας έχουν εκτιμήσει ότι η Τουρκία μπορεί να εξελιχθεί σε ηγέτιδα δύναμη του Εγγύς Μουσουλμανικού κόσμου (Μεση Ανατολή και Βόρεια Αφρική) ενώ άλλοι πιο τολμηροί έχουν εκτιμήσει ότι κάποτε στο μέλλον, πιθανώς να εξελιχθεί σε ηγέτιδα όλου του Μουσουλμανικού Κόσμου. Εξάλλου εδώ και αρκετά χρόνια βλέπουμε την Αγκυρα να κινείται γεωπολιτικά πάνω σε αυτό το πλαίσιο κατά το πασίγνωστο πλέον στην Ελλάδα και στην Κύπρο ‘δόγμα’ του Νέο-Οθωμανισμού, το οποίο θεωρεί δικαιωματική την επιστροφή της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα εδάφη τα οποία αποτελούσαν πριν από έναν, δύο και τρεις αιώνες επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τον ίδιο λόγο η Αγκυρα προσπαθεί να επεκτείνει ή ενισχύσει την επιρροή της σε πληθυσμούς των Βαλκανίων, είτε μουσουλμανικούς (Βόσνιοι, μέρος των Αλβανών και Κοσσοβάρων, Βούλγαροι μουσουλμάνοι κ.α.) είτε και χριστιανικούς (Σκοπιανοί και άλλοι).

Τουρκική εισβολή στη Συρία: η «Μελωδία της ευτυχίας» για όλες τις πλευρές

Κατάσταση τον Οκτώβριο 2019 [wikimedia commons]

.

Π. Δ.

.

Μετά την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Κουρδικής ηγεσίας και καθεστώτος Ασαντ για υπαγωγή περιοχών των Κούρδων υπό τον έλεγχο του Συριακού στρατού, η εισβολή της Τουρκίας στο συριακό έδαφος παίρνει μία άλλη τροπή, η οποία παραδόξως ικανοποιεί σχεδόν όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ή απλούστερα όλοι είναι ‘ευτυχισμένοι’ ή έστω ικανοποιημένοι, με μόνη εξαίρεση τους Κούρδους.

Καταρχήν ο πρόεδρος Ασαντ ο οποίος εδώ και χρόνια έχει αποφύγει τον κίνδυνο της ανατροπής του, με την υπαγωγή των Κούρδων στην αρχή του θα ελέγχει άνω του 90 % της έκτασης της χώρας και άνω του 70% των παραγωγικών ή/και κατοικημένων περιοχών της (ήτοι χωρίς τις ερήμους και τις ημιέρημες εκτάσεις). Ηδη σχεδόν όλες οι μεγάλες πόλεις της χώρας, Δαμασκός, Χομς, Χαλέπι (εκτός από μερικούς περιορισμένους αντικαθεστωτικούς θύλακες του), Ταρτούς, Λατάκια (Λαοδίκεια, για να μην λησμονούμε και το σελευκιδικό παρελθόν), Χαμα, με μόνη εξαίρεση το Ιντλιμπ, βρίσκονται υπό τον έλεγχο του καθεστώτος του.

ΟΙ ΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΟ ΙΡΑΚ: ΜΙΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

 

 

Λίγο παλαιότερος χάρτης της κατάστασης στο Ιράκ και Συρία. Στο Ιράκ η κατάσταση δεν έχει αλλάξει σημαντικά εκτός από μία αναδίπλωση του ΙΚ από τα πέριξ της Βαγδάτης. Με μωβ χρώμα οι περιοχές του ΙΚ, με κίτρινο οι Κούρδοι (credit: Der Spiegel).

.

Π. Δεληγιάννης

.

Είναι γνωστό ότι μία μικρή αλλά ισχυρά εξοπλισμένη τουρκική δύναμη εισήλθε στο έδαφος του Ιράκ και εγκαταστάθηκε κοντά στη μεγαλούπολη Μοσούλη η οποία ελέγχεται από το Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ), σε θέση από όπου μπορεί να κινηθεί ταχέως και να καταλάβει καίρια σημεία της πόλης αν χρειαστεί. Νομίζω ότι τα ελληνικά και διεθνή ΜΜΕ δεν έχουν δώσει την απαραίτητη προσοχή σε αυτήν την ενέργεια. Δεν πρόκειται για εισβολή όπως έχει ήδη χαρακτηρισθεί υπερβολικά από μερικά ΜΜΕ επειδή η τουρκική δύναμη είναι μικρή, αλλά είναι μία δύναμη που μπορεί να λειτουργήσει ως προθάλαμος για μία πραγματική εισβολή. Η επίσημη ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης διά του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου αναφέρει ότι η δύναμη αυτή κινήθηκε για να προστατεύσει τους Τούρκους στρατιωτικούς οι οποίοι προϋπήρχαν στην περιοχή (εκπαιδεύοντας Τουρκομάνους και σουνίτες Αραβες), αλλά πρόκειται για δικαιολογία.

Για ποιους λόγους η κυβέρνηση Ερντογάν-Νταβούτογλου προέβη σε αυτήν τη στρατιωτική ενέργεια; Κατά την άποψη μας, αυτοί είναι οι ακόλουθοι.

Ο ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ (IS) ΚΑΙ Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗ ΣΤΟ ΙΡΑΚ ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΡΙΑ

 [Λόγω των τελευταίων δραματικών εξελίξεων στην περιοχή, δίνω προτεραιότητα στο παρόν άρθρο το οποίο ανανέωσα]

Π.Δεληγιάννης

Πηγή φωτογραφίας:  shark-tank.com 

–
Βρισκόμαστε πλέον στον Σεπτέμβριο, αλλά ήδη από τον Ιούνιο του 2014 ο Δυτικός κόσμος υπέστη ένα μικρό σοκ από τις αναπάντεχες στρατιωτικές επιτυχίες της IS, πρώην ISIS (Islamic State of Iraq and Al-Shams δηλαδή ‘Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και του Λεβάντε (Συρίας-Λιβάνου)’ και τώρα  απλά ‘Islamic State’/IS  μετά την τρίτη πρόσφατη αλλαγή του ονόματος της). Τοτε η  εν λόγω οργάνωση τζιχαντιστών Σουνιτών η οποία είχε ήδη καταλάβει τη Φαλούτζα και άλλες σημαντικές πόλεις του Ιράκ (Σουλεϊμάν Μπεγκ, τμήμα της Ραμαντι  κ.α.), κατόρθωσε μετά από σύντομη πολιορκία να καταλάβει τη Μοσούλη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας (2.000.000 κάτοικοι) και άτυπη πρωτεύουσα του σουνιτικού αραβικού τμήματος της.  Η πτώση της Μοσούλης προκάλεσε συναγερμό όχι μόνο στη Βαγδάτη αλλά και σε αρκετές Δυτικές πρωτεύουσες και στη Μόσχα, οι οποίες βρίσκονται ενώπιον μίας ακόμη αναζωπύρωσης της ισλαμιστικής απειλής.
Σε αυτόν τον «κεραυνοβόλο πόλεμο» της IS μαζί με τους περίπου 10.000 πλέον μάχιμους της, επιχειρούν αρκετές ακόμη χιλιάδες Σουνίτες ισλαμιστές από το Ιράκ, τη Συρία και άλλες μουσουλμανικές χώρες, οι οποίοι δεν ανήκουν απευθείας στην οργάνωση αλλά συμπράττουν μαζί της με σκοπό την κατάληψη της Βαγδάτης και την ανατροπή της κυρίως σιιτικής κυβέρνησης της. Οι προελαύνοντες έχουν ενισχυθεί ακόμη και με Τσετσένους και Νταγκεστανούς μαχίμους, αντιπάλους της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σήμερα (Σεπτεμβριος 2014) παρότι ο ιρακινός στρατός και οι σιιτικές εθνοφυλακές απέκρουσαν τους εισβολείς, η Βαγδάτη συνέχιζει να απειλείται από τα δυτικά, από την κατεύθυνση της Φαλούτζα και της Ραμαντί, και από τα βόρεια από την πλευρά της Ντουλουίγια και του Τικρίτ.
Ας δούμε τις καταβολές τις ISIS (τωρινή IS) και τα ευρύτερα γεωπολιτικά και ιστορικά πλαίσια εντός των οποίων εντάσσονται τα πρόσφατα γεγονότα στο βόρειο Ιράκ:

Κατάσταση στις 14 Αυγούστου: Οι περιοχές που έχει καταλάβει η ISIS (ΙΚΙΛ) και οι συμμαχικές της οργανώσεις στο Ιράκ και τη Συρία σημειώνονται με μωβ χρωμα (έλεγχος) και ροζ (επιρροή στις ημιέρημες και έρημες εκτάσεις).  Με πράσινο: οι περιοχές των καθεστώτων της Βαγδάτης και του Ασαντ. Με πορτοκαλί: οι φιλοδυτικοί Σύριοι επαναστάτες. Με κίτρινο: οι Κουρδικές περιοχες  (πηγή: Spiegel).
–

ΟΙ ΖΟΥΑΝ ΖΟΥΑΝ (ΝΟΜΑΔΙΚΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΕΥΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΣΤΕΠΑΣ)

     

     (από το Pinterest, Copyright: The Bulgarian School of horseback archery)

–

Οι  απέραντες  ασιατικές  στέπες  από  τη  Μαντσουρία  έως  τον  ποταμό  Ουράλη  υπήρξαν  ανέκαθεν  το  λίκνο  νομαδικών  λαών  έντονης  κινητικότητας  και  φιλοπόλεμου  χαρακτήρα,  από  το  οποίο  εξορμούσαν  προκειμένου  να  σχηματίσουν  νομαδικές  «αυτοκρατορίες»  (ενίοτε  έως  και  την  ουγγρική  πεδιάδα)  και  να  εισβάλουν  στις  χώρες  μόνιμα  εγκατεστημένων  λαών,  όπως  η  Κίνα,  η  Ινδία,  το  Ιράν,  οι  ελληνορωμαϊκές  χώρες  και  αργότερα  οι  χριστιανικές  χώρες  της  Ευρώπης.  Ο  Ευρωπαϊκός  Κόσμος  ήταν  εξίσου  εκτεθειμένος  με  τον  Κινεζικό,  τον  Ινδικό  και  τον  Ιρανικό,  στις  φονικές  ορδές  των  έφιππων  πολεμιστών  της  στέπας,  πληρώνοντας  μεγάλο  τίμημα  σε  ανθρώπινες  ζωές  και  υλικές  καταστροφές  από  την  απώτατη  Αρχαιότητα  έως  τον  Υστερο  Μεσαίωνα.

Οι  Ιρανοί  Σάκες  (ανατολικοί  Σκύθες)  ήταν  ίσως  ο  πρώτος  νομαδικός  λαός  ο  οποίος  σχημάτισε  ισχυρή  φυλετική  ένωση  στην  κεντρική  Ασία,  τη  «Μεγάλη  Ορδή  Σάκα»  (Μα-σάκα-τα,  Ma-Saka-ta),  της  οποίας  την  ονομασία  οι  Ελληνες  απέδωσαν  ως  «Μασσαγέτες».  Ακολούθησαν  άλλες  νομαδικές  ενώσεις  τοχαρικών,  τουρκικών  και  μογγολικών  φυλών,  όπως  οι  Βου  Σουν,  Χσιούνγκ  Νου,  Γιούε  Τσι  και  Σιεν  Πι  έως  την  εμφάνιση  των  Ζουάν  Ζουάν  (Αβάρων).