Ο Νέο-Οθωμανισμός ως γεωπολιτικό σενάριο: θεωρήσεις, προοπτικές και προκλήσεις (Πρώτο Μέρος)

Map credit: Wikimedia commons

.

Π. Δεληγιάννης

Αρκετοί σύγχρονοι γεωπολιτικοί ερευνητές εκτός Ελλάδας έχουν εκτιμήσει ότι η Τουρκία μπορεί να εξελιχθεί σε ηγέτιδα δύναμη του Εγγύς Μουσουλμανικού κόσμου (Μεση Ανατολή και Βόρεια Αφρική) ενώ άλλοι πιο τολμηροί έχουν εκτιμήσει ότι κάποτε στο μέλλον, πιθανώς να εξελιχθεί σε ηγέτιδα όλου του Μουσουλμανικού Κόσμου. Εξάλλου εδώ και αρκετά χρόνια βλέπουμε την Αγκυρα να κινείται γεωπολιτικά πάνω σε αυτό το πλαίσιο κατά το πασίγνωστο πλέον στην Ελλάδα και στην Κύπρο ‘δόγμα’ του Νέο-Οθωμανισμού, το οποίο θεωρεί δικαιωματική την επιστροφή της πολιτικής επιρροής της Τουρκίας στα εδάφη τα οποία αποτελούσαν πριν από έναν, δύο και τρεις αιώνες επαρχίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για τον ίδιο λόγο η Αγκυρα προσπαθεί να επεκτείνει ή ενισχύσει την επιρροή της σε πληθυσμούς των Βαλκανίων, είτε μουσουλμανικούς (Βόσνιοι, μέρος των Αλβανών και Κοσσοβάρων, Βούλγαροι μουσουλμάνοι κ.α.) είτε και χριστιανικούς (Σκοπιανοί και άλλοι).

Τουρκική εισβολή στη Συρία: η «Μελωδία της ευτυχίας» για όλες τις πλευρές

Κατάσταση τον Οκτώβριο 2019 [wikimedia commons]

.

Π. Δ.

.

Μετά την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Κουρδικής ηγεσίας και καθεστώτος Ασαντ για υπαγωγή περιοχών των Κούρδων υπό τον έλεγχο του Συριακού στρατού, η εισβολή της Τουρκίας στο συριακό έδαφος παίρνει μία άλλη τροπή, η οποία παραδόξως ικανοποιεί σχεδόν όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Ή απλούστερα όλοι είναι ‘ευτυχισμένοι’ ή έστω ικανοποιημένοι, με μόνη εξαίρεση τους Κούρδους.

Καταρχήν ο πρόεδρος Ασαντ ο οποίος εδώ και χρόνια έχει αποφύγει τον κίνδυνο της ανατροπής του, με την υπαγωγή των Κούρδων στην αρχή του θα ελέγχει άνω του 90 % της έκτασης της χώρας και άνω του 70% των παραγωγικών ή/και κατοικημένων περιοχών της (ήτοι χωρίς τις ερήμους και τις ημιέρημες εκτάσεις). Ηδη σχεδόν όλες οι μεγάλες πόλεις της χώρας, Δαμασκός, Χομς, Χαλέπι (εκτός από μερικούς περιορισμένους αντικαθεστωτικούς θύλακες του), Ταρτούς, Λατάκια (Λαοδίκεια, για να μην λησμονούμε και το σελευκιδικό παρελθόν), Χαμα, με μόνη εξαίρεση το Ιντλιμπ, βρίσκονται υπό τον έλεγχο του καθεστώτος του.

Ο πρόσφατος χάρτης του μηνύματος του Μάικ Πομπέο για τη διηρημένη Μικρά Ασία: μία ερμηνεία

Εχω επισημάνει σε παλαιότερα άρθρα μου τη γνωστή πραγματικότητα των «Δύο Τουρκιών», για να μην αναφέρω τη γνωστή Τρίτη Τουρκία, εκείνη του κουρδικού πληθυσμού της ανατολικής περιοχής (βλ. σχετικά: Τουρκία: οι ρίζες της πολιτικής αστάθειας, στην έντυπη Ελευθεροτυπία 22 Απριλίου 2014, και στο παρόν ιστολόγιο: Ο εθνολογικός παράγων ως αίτιο των ταραχών στην Τουρκία , Τουρκικές εκλογές: Οι «τρεις Τουρκίας» οριοθετούνται, κ.α.) Είναι η πραγματικότητα μίας διηρημένης χώρας: μίας Τουρκίας στα δυτικά, εκείνης των «Μπεγιάζ» (κατά την άποψη τους) Τούρκων που είναι κυρίως κοσμικοί, κεμαλικοί, με προοπτική προς την Ευρώπη και τον Δυτικό κόσμο, και μίας άλλης Τουρκίας στα ανατολικά, εκείνη των «Μεσανατολιτών Τούρκων» που είναι κυρίως συντηρητικοί, προσκολλημένοι  στη θρησκεία τους, με όψη προς τον μουσουλμανικό κόσμο. Οι τελευταίοι είναι εκείνοι που κυρίως στηρίζουν τον Ρ.Τ. Ερντογάν. Όπως έχω αναφέρει πάλι, οι δύο αυτές Τουρκίες είναι γεωγραφικά διαχωρισμένες: η πρώτη περιλαμβάνει την Ανατολική Θράκη, την Κωνσταντινούπολη, τις ακτές του Αιγαίου και ένα τμήμα της μικρασιατικής ενδοχώρας σε κάποιο βάθος, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τον κύριο όγκο της Μικράς Ασίας.

Αυτήν την πραγματικότητα την γνωρίζουν φυσικά πολύ καλά όλοι οι συστηματικοί αναλυτές των ΗΠΑ, της Δυτικής Ευρώπης αλλά και της Ρωσίας. Ανάμεσα τους και ο πρώην CIA και νυν ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο.

Πληροφορήθηκα την ανάρτηση πριν από δύο ημέρες, ενός έξυπνου χάρτη από τον ΥΠΕΞ Πομπέο σε μήνυμα του στο twitter με το οποίο ευχαριστεί τις χώρες οι οποίες αναγνώρισαν τον Χουάν Γκουαϊδο ως μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλα. Είναι γνωστές οι στενές σχέσεις του Ρ.Τ. Ερντογάν με τον Νίκολας Μαδούρο και ότι αμέσως μετά την αυτοανακήρυξη του Γκουαϊδο ως μεταβατικού πρόεδρου, ο πρώτος έσπευσε να δώσει την υποστήριξη του στον Μαδούρο.

Η γεωπολιτική του Αιγαίου και το πρόσφατο ελληνοτουρκικό φραστικό επεισόδιο

Π. Δεληγιάννης

.

Τις ημέρες που πέρασαν βιώσαμε άλλο ένα επεισόδιο τουρκικής προκλητικότητας με διαρκείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά και κυρίως εκατέρωθεν σκληρές δηλώσεις και προειδοποιήσεις. Αυτά είναι γνωστά. Το σημείο που με ενδιαφέρει και θα ασχοληθώ σε αυτό το κείμενο, είναι η ανάλυση σε τουρκικό ΜΜΕ του πρώην ΓΓ του τουρκικού Υπουργείου Αμυνας και ενεργού πολιτικού παράγοντα της Τουρκίας ο οποίος αμφισβήτησε ανοικτά την ελληνική κυριαρχία στα νησιά της Θάσου, Σαμοθράκης, Λήμνου, Λέσβου και άλλων ακόμη. Βέβαια παρότι οι δηλώσεις του εν λόγω αξιωματούχου έγιναν viral στα ελληνικά ΜΜΕ, δικαιολογημένα δεν θεωρήθηκαν σοβαρές στη χώρα μας.

Παρότι πράγματι δεν υπάρχει σοβαρότητα στους ισχυρισμούς της τουρκικής πλευράς, η εμμονή της στη διεκδίκηση των νησιών ειδικά του ανατολικού Αιγαίου είναι αξιοπρόσεκτη. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα διεκδικεί επίμονα επειδή απλά βρίσκονται πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές, αλλά αυτό θα ήταν ένα υπεραπλουστευμένο συμπέρασμα. Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: ας δούμε τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική διάσταση αυτής της διεκδίκησης. Παρότι μερικά από τα παρακάτω μπορεί να θεωρηθούν αυτονόητα ή ότι υποθετικά έχουν ειπωθεί πάλι (αν έχουν ειπωθεί), καλό είναι να βλέπουμε τα πράγματα και από μία άλλη άποψη και διάσταση.

Όπως έχει διατυπωθεί ορθά από ξένους αναλυτές, η καρδιά της Ελλάδας είναι το Αιγαίο πέλαγος. Χωρίς το Αιγαίο δεν μπορεί να υπάρξει Ελλάδα, αλλά ούτε και ελληνική Κύπρος θα πρόσθετα. Και όταν γράφω «Αιγαίο» εννοώ ολόκληρο το Αιγαίο. Οι μεταφορές και οι επικοινωνίες μέσω θαλάσσης για μία χώρα με απεριόριστο μήκος ακτών και με πλήθος νησιών όπως η Ελλάδα, είναι ζωτικές για αυτήν. Η προστασία αυτών των θαλάσσιων δρόμων είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για τη χώρα μας. Αυτές οι θαλάσσιοι οδοί διασχίζουν το Αιγαίο, το ανατολικό Ιόνιο και μέσω της Ρόδου φθάνουν έως την Κύπρο.

Περί του ζητήματος της Καταλωνίας ή Πως διαλύονται οι «αυτοκρατορικοί συνεταιρισμοί» (μέρος Β΄)

Συνέχεια από το Α΄ Μέρος

.

Π. Δεληγιάννης

.

Το ίδιο έχω παρατηρήσει και στις περιπτώσεις των Σκώτων, των Ουαλών, των Ουκρανών, των Βρετόνων και άλλων εθνικών μειονοτήτων: η ένωση της Σκωτίας με την Αγγλία το 1707 στο σύγχρονο Ηνωμένο Βασίλειο επικυρώθηκε μάλλον με προθυμία από την σκωτική αριστοκρατία των Λόουλαντς η οποία ήθελε να συμμετάσχει  στα τεράστια οικονομικά οφέλη της Αγγλικής αποικιακής Αυτοκρατορίας που σχηματιζόταν ανά τον πλανήτη. Τα αυτονομιστικά κινήματα των Σκώτων και των Ουαλών εκδηλώθηκαν ισχυρώς μόνο μετά τον Β΄ Π.Π. δηλαδή όταν η Βρετανική Αυτοκρατορία όδευε προς την πλήρη διάλυση (αντίθετα οι Ιρλανδοί ποτέ δεν μετείχαν στα οφέλη της Βρετανικής αυτοκρατορίας, για αυτό τα επαναστατικά κινήματα τους ήταν σταθερά ήδη από την Εποχή των Νορμανδών). Ομοίως, όσο η Ρωσική Αυτοκρατορία επεκτεινόταν με τα ανάλογα κοινωνικο-οικονομικά οφέλη κυρίως για τους Σλάβους αριστοκράτες και πολίτες της, οι Ουκρανοί δεν εκδήλωναν κάποιες έντονες αυτονομιστικές τάσεις. Κυρίως ο ποιητής Τ. Σεβτσένκο «διαμόρφωσε» κατά τον 19^ο αιώνα την ουκρανική συνείδηση και οι Ουκρανοί κινήθηκαν δυναμικά προς την αυτονομία μετά το 1916, όταν δηλαδή η επώδυνη ήττα της Ρωσίας στον Α΄ Π. Π., η πολιτικο-οικονομική χρεωκοπία του τσαρισμού, η δίνη της Οκτωβριανής Επανάστασης, ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε, η πείνα, η ανέχεια, και η στρατιωτική επέμβαση των ξένων δυνάμεων στη Ρωσία, συνολικά εξανέμισαν τα οφέλη της παραμονής στην Ρωσική αυτοκρατορία.