Κύπρος: Νέος χάρτης των συνόρων των αρχαίων πόλεων-κρατών της

Είχα αναφερθεί στο παλαιότερο άρθρο μου «Οι πρώτοι Ελληνες στην Κύπρο» σε μία μικρή αβλεψία του δημιουργού του χάρτη των συνόρων των αρχαίων πόλεων-κρατών της Κύπρου ο οποίος χρησιμοποιείται σε διάφορα λήμματα της Βικιπαιδεία. Η αβλεψία ήταν η παράλειψη της πολιτικής χώρας της Κυρήνειας. Ωστόσο η αβλεψία δεν ανήκε στον Ελληνα δημιουργό επειδή ο χάρτης είναι απόδοση στα ελληνικά ενός αντίστοιχου γερμανικού χάρτη.

Μετά από το αίτημα μερικών φίλων Κυπρίων αναγνωστών να σχεδιάσω την πολιτική χώρα της Κυρήνειας, ανάρτησα τον ανωτέρω χάρτη ο οποίος την περιλαμβάνει. Ωστόσο η εργασία για τα υπόλοιπα σύνορα τα οποία σημειώνονται στον χάρτη έγινε από τον αρχικό δημιουργό του.

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (Μέρος Α΄): Mερικές εθνογλωσσικές και αρχαιολογικές επισημάνσεις

Tα σύνορα των “σταθερών” πόλεων-κρατών της Κυπρου (Wikimedia commons). Ο χάρτης περιέχει ένα λάθος: η Κυρήνεια (σημερ Κερύνεια) ήταν επίσης ανεξάρτητο βασίλειο. Η χώρα της εκτεινόταν ανάμεσα στο σύνορο με τη Σαλαμίνα (αμετάβλητο), στην κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου και έως το σύνορο της Λαπήθου το οποίο συνεπώς βρισκόταν αρκετά δυτικότερα. Συνεπώς οι Χύτροι και η Ληδρα δεν διεθεταν καθόλου ακτές και τα βόρεια σύνορα τους έφθαναν έως την κορυφογραμμή του Πενταδάκτυλου.
.

Π. Δεληγιάννης

.

Η Κύπρος έχαιρε της ύπαρξης υψηλών πολιτισμών στο έδαφος της πολύ πριν την έλευση των Μυκηναίων. Ηδη τη Νεολιθική περίοδο αναπτύχθηκε στο νησί ο πολιτισμός της Χοιροκοιτίας (6000-5800 π.Χ.) με επίκεντρο τον ομώνυμο οικισμό ο οποίος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους οικισμούς του ευρωπαϊκού χώρου της εποχής, αν όχι ο μεγαλύτερος. Κατά την εποχή του Χαλκού η οποία στην Κύπρο αρχίζει το 2300 π.Χ., η οικονομία του νησιού και ο πληθυσμός της αναπτύσσονται ραγδαία λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων χαλκού στο νησί ο οποίος είναι πλέον περιζήτητος. Στο εξής και σε όλη την ιστορία τους, οι Κύπριοι καθίστανται από τους καλύτερους χαλκουργούς και εμπορεύονται τον χαλκό ή τα χαλκουργήματα τους (εργαλεία, όπλα, σκεύη) με τις γειτονικές χώρες της ανατολικής Μεσογείου. Τότε αναπτύσσουν στενές σχέσεις με τους Μινωίτες και τους Χανααναίους ναυτικούς, προγόνους των Φοινίκων. Φαίνεται ότι από τους Μινωίτες υιοθέτησαν τη λατρεία του ταύρου, αν και υφίσταται και η άποψη ότι την υιοθέτησαν από την ανατολική Μικρά Ασία (πολιτισμός οικισμού Τσατάλ Χουγιούκ).
Οι προελληνικοί κάτοικοι της Κύπρου αποκαλούντο από τους Ελληνες «Ετεοκύπριοι» κατά αναλογία με το «Ετεόκρητες» οι οποίοι ήταν οι απόγονοι του μινωικού πληθυσμού της Κρήτης (από τον όρο ‘ετεός’ ο οποίος σημαίνει τον γνήσιο, τον γηγενή). Σχετικά με την εθνολογία των Ετεοκύπριων κατά την έλευση των Μυκηναίων (περίπου 1400 π.Χ), μόνο εικασίες μπορούν να γίνουν. Η ύπαρξη τοπωνυμίων όπως Ταμασσός, Αμαθούς και άλλα, υποδεικνύει την παρουσία του ίδιου Ευρω-Μεσογειακού εθνογλωσσικού υποστρώματος με εκείνο των νησιών του Αιγαίου, της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Δυτικής Μικράς Ασίας. Αυτό το υπόστρωμα εκτεινόταν και στην Ιταλία και την Ιβηρική χερσόνησο και σε αυτό ανήκαν  οι Ιβηρες, οι Βάσκοι, οι Σαρδηνοί, οι Κόρσοι, οι Ετρούσκοι, οι Σικανοί της Σικελίας, οι Μινωίτες, οι Λέλεγες και άλλοι. Είναι βέβαιο ότι το συγκεκριμένο υπόστρωμα δεν ανήκε σε μία εθνο-γλωσσική ομάδα αλλά τουλάχιστον σε τέσσερις. Ειδικά οι Ευρω-Μεσογειακοί της Κύπρου, των νησιών του Αιγαίου, της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Δυτικής Μικράς Ασίας ανήκαν στην ίδια ομάδα η οποία χαρακτηρίζεται από τοπωνύμια τα οποία λήγουν σε –σσος, -θος, -νθος κλπ. Μάλιστα η Ταμασσός βρίσκεται στο εσωτερικό του νησιού, το οποίο είναι ένδειξη ότι μάλλον προϋπήρχε ως τοπωνύμιο της έλευσης των Μυκηναίων (οι οποίοι ίδρυσαν τους οικισμούς τους στις ακτές), και ο Αμαθούς ήταν η τελευταία πόλη-κράτος η οποία κατοικείτο από τους Ετεοκυπρίους: αυτά τα δύο στοιχεία ενισχύουν την άποψη ότι οι τελευταίοι ανήκαν στο Ευρω-Μεσογειακό υπόστρωμα. Υπάρχει η πιθανότητα ο Αμαθούς να ιδρύθηκε από τους Φοίνικες και να κατέστη στην πορεία μία πόλη Ετεοκυπρίων, ωστόσο το τοπωνύμιο του δεν θεωρείται σημιτικό αλλά γηγενές κυρίως λόγω της κατάληξης  –θους.

ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΣΠΑΡΤΗ ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΑΙΟΛΙΔΕΣ ΝΗΣΟΙ

Το περίφημο «αγγείο του Αριστονοθου» (περί το 700-650 πΧ), το οποίο κατασκευάσθηκε στη Μεγάλη Ελλάδα από τον Αριστονοθο  και ανακαλύφθηκε στην Καίρη της Ετρουρίας. Η αγγειογραφία της ναυμαχίας στην κάτω εικόνα, μας δίνει μία πολύ καλή αναπαράσταση των πλοίων που χρησιμοποιούσαν οι Ελληνες και οι Ετρούσκοι θαλασσομάχοι (σχεδόν όμοια), όπως και τον τρόπο πολέμου στη θάλασσα κατά την περίοδο της ακμής των Αιολίδων νήσων (Αρχαϊκή περίοδος).
–
Οι Λιπάρες ή Αιολίδες νήσοι είναι μία συστάδα μικρών νησιών της Σικελίας, βορειοδυτικώς του Στενού της Μεσσήνης. Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθώ με μία άγνωστη πτυχή της Ιστορίας τους η οποία αφορά ένα ενδιαφέρον επεισόδιο του αρχαίου ελληνικού αποικισμού.
Το 580 π.Χ. στη Σικελία, οι Σελινούντιοι παραιτήθηκαν οριστικά από τη διεκδίκηση διαμφισβητουμένων εδαφών έναντι της Γέλας (στα οποία εδάφη ιδρύθηκε ο Ακράγας) με αντάλλαγμα την ενίσχυση τους με Δωριείς αποίκους, προερχόμενους από τη Ρόδο και τη μικρασιατική πόλη Κνίδο, οι οποίοι έφθασαν στη δυτική Σικελία μέσω της Γέλας. Ο ηγέτης των Ροδίων και Κνιδίων αποίκων, Πένταθλος, ήταν Κνίδιος, όπως και οι περισσότεροι άνδρες του.
Οι Σελινούντιοι χρησιμοποίησαν τους Κνιδίους και Ροδίους στον πόλεμο εναντίον των Ελύμων και των Φοινίκων εχθρών τους. Τους βοήθησαν να ιδρύσουν νέα ελληνική αποικία, στο ακρωτήριο Λιλύβαιο, μόλις 10 χιλιόμετρα νοτίως της Μοτύης. Προσπαθούσαν να αντιπαραθέσουν μια νέα δωρική δύναμη έναντι της Μοτύης, κύριας καρχηδονιακής αποικίας στο νησί, και της Καρχηδόνας, ενώ οι ίδιοι θα ασχολούνταν με την υποταγή της Έγεστας η οποία αντιστεκόταν επίμονα στην επέκταση τους. Οι Σελινούντιοι, οι Κνίδιοι και οι Ρόδιοι ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον των Ελύμων, των Σικελο-Φοινίκων και των Καρχηδονίων. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι η κύρια μάχη ανάμεσα στους δύο συνασπισμούς δόθηκε πλησίον του Λιλύβαιου, προφανώς στην ενδοχώρα ανάμεσα στον Σελινούντα και την Έγεστα (ή Σέγεστα). Ο Πένταθλος σκοτώθηκε, οι Έλληνες ηττήθηκαν (580/576 π.Χ.) ενώ αμέσως μετά οι Έλυμοι και οι Καρχηδόνιοι επιτέθηκαν εναντίον του Λιλύβαιου και εκδίωξαν από εκεί τους Κνιδίους και τους Ροδίους.