Imperial Rome urban plans

Site plans of ancient Rome including a site plan of the early settlements on the Seven Hills, a plan of the Capitoline (Platner), and  two general plans of the Imperial city.

Δύο σημαντικές στρατιωτικές αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών αγγειογραφιών και νωπογραφιών

Η αγγειογραφία ναυτικής σύρραξης στο «αγγείο του Αριστόνοθου» στα αριστερά και η νωπογραφία της «Μάχης στο Ποτάμι» στα δεξιά, μαζί με τις σύγχρονες αναπαραστάσεις του Ανχελ Πίντο (image credit: Angel G. Pinto).

.

Περικλής Δεληγιάννης

.

Σε αυτό το άρθρο, θέλω να αναφερθώ σε δύο σημαντικές αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών ζωγραφικών έργων από έναν από τους προσφιλέστερους μου εικονογράφους στρατιωτικών και ναυτικών θεμάτων, συγκεκριμένα τον Angel G. Pinto (βλ. στο Blogroll: PincelHistoria).

Τα μάλλον πρωτότυπα θέματα που επέλεξε για δύο από τις πρόσφατες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του προκάλεσαν το ενδιαφέρον μου, ήτοι η «Μάχη στο Ποτάμι» – μία μυκηναϊκή τοιχογραφία του 13^ου αιώνα από το ανάκτορο της Πύλου – και η αγγειογραφία ναυτικής σύρραξης στο «αγγείο του Αριστόνοθου» (περίπου 700-650 π.Χ.) της Πρώιμης Αρχαϊκής Εποχής.

Θα ξεκινήσω με το αρχαιότερο έργο, τη «Μάχη στο Ποτάμι» όπως αποκλήθηκε από τους αρχαιολόγους. Αυτή η νωπογραφία βρέθηκε στο μυκηναϊκό ανάκτορο της Πύλου, το κράτος της οποίας ήταν ένα από τα ισχυρότερα της Μυκηναϊκής «Κοινοπολιτείας» και ενδεχομένως το καλύτερα οργανωμένο. Η Πύλος ήταν ένα αντίβαρο ισχύος στην Πελοπόννησο για το Κράτος των Μυκηνών αν και φαίνεται ότι συχνά, αν όχι συνήθως, ήταν σύμμαχος του.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΒΕΛΓΩΝ (57 π.Χ.)

Αναπαράσταση Ρωμαίων λεγεωνάριων στο English Heritage Festival του 2011 (photo by Lichfield Lore). Η φωτογραφία θα μπορούσε να απεικονίζει λεγεωνάριους με φόντο τα πυκνά βελγικά δάση αν οι παρόντες λεγεωνάριοι δεν ήταν της αυτοκρατορικής περιόδου και όχι της Δημοκρατικής.
.
Το 58 π.Χ. η εκστρατεία του Ιουλίου Καίσαρα για την υποταγή της Γαλατίας συνεχιζόταν. Εκείνο το έτος ο Καίσαρ νίκησε συντριπτικά τους Γερμανούς Σουήβους οι οποίοι σκόπευαν επίσης να καταλάβουν τη Γαλατία. Το επόμενο έτος στράφηκε εναντίον των απειλητικών Βέλγων. Πολλοί Γαλάτες ανακουφίστηκαν με την καταστροφή των Σουήβων οι οποίοι απειλούσαν την πατρίδα τους. Άλλοι κατανόησαν ότι ο Καίσαρ σκόπευε να μετατρέψει την χώρα τους σε ρωμαϊκή επαρχία.
Οι Βέλγοι ήταν μια μεγάλη ομάδα εκ-κελτισμένων λαών κυρίως της Βορειοδυτικής προ-κελτικής εθνογλωσσικής ομάδας τους οποίους οι Γερμανοί είχαν εκδιώξει από την κοιτίδα τους στα ανατολικά του Ρήνου, με αποτέλεσμα να εγκατασταθούν στην βορειοανατολική Γαλατία, μεταξύ των ποταμών Σηκουάνα, Μάρνη και Ρήνου. Είχαν υιοθετήσει σχεδόν πλήρως τον πολιτισμό Λα Τεν και μάλλον θεωρούσαν τους εαυτούς τους Κέλτες. Ο Καίσαρ τους χαρακτηρίζει ως τους πολεμικότερους των Γαλατών. Οι Βέλγοι είχαν ισχυροποιηθεί από τους μακρόχρονους πολέμους τους με τους Γερμανούς. Η πλειοψηφία τους ήταν φανατικά αντιρρωμαϊκή και διατηρούσε ακέραιο χαρακτήρα που δεν υπέκυπτε στις δωροδοκίες των Ρωμαίων.
Οι Βέλγοι αντιλήφθηκαν ότι ο Καίσαρ θα εκστράτευε εναντίον τους και άρχισαν να ανταλλάσουν ομήρους προκειμένου να ισχυροποιήσουν περισσότερο τους δεσμούς της φυλετικής ένωσης τους. Ο Λαβιηνός ενημέρωσε τον Καίσαρα για τις πολεμικές προετοιμασίες τους. Ο δεύτερος είχε στρατολογήσει στις σύγχρονες Παδανία και Προβηγκία άνδρες για δύο νέες λεγεώνες, την δέκατη τρίτη και την δέκατη τέταρτη (XIII και XIV). Η πλειοψηφία των λεγεωνάριων, παλαιών και νεοστρατολογημένων, ήταν πάντοτε Ιταλοί αλλά ένα ποσοστό αποτελείτο από Ισπανούς και Γαλάτες. Πολλοί από τους τοξότες ήταν Κρήτες οι οποίοι φημίζονταν ως οι καλύτεροι στην Μεσόγειο. Ο Καίσαρ έφθασε με τις νέες λεγεώνες στο Ουεσόντιο όπου ενώθηκε με τη στρατιά του Λαβιηνού και μια μεγάλη δύναμη γαλατικού συμμαχικού ιππικού, κυρίως Αιδούων υπό τον Διβικιακό (57 π.Χ.). Ο Αίδουος αρχηγός αποτελούσε επιπροσθέτως τον κύριο σύμβουλο και διαπραγματευτή του Καίσαρα.

ΝΕΡΩΝ: Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΤΡΕΒΛΩΣΗ ΜΙΑΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ

 Το  αυτοκρατορικό  άστυ  της  Ρώμης

–

Ο  Ρωμαίος  αυτοκράτωρ  Νέρων  είναι  μία  από  τις  πλέον  αμφιλεγόμενες  ρωμαϊκές  προσωπικότητες  και  ο   βίος  του  είναι  γνωστός.  Για  αυτό,  εδώ  δεν θα  ασχοληθώ με τον βίο του καθαυτό, αλλά  μόνο  με  μερικούς  γνωστούς  «μύθους»  γύρω  από  τη  ζωή  του,  και  θα  επιχειρήσω  πολύ  συνοπτικά  να  παραθέσω  μια  πιο  αντικειμενική  εικόνα  για  το  ποιος  ήταν  πραγματικά  ο  παρεξηγημένος  Νέρων.

Ο  Νέρων  έχει  κατηγορηθεί  για  πάμπολλα  εγκλήματα  και  εξαιρετικά  βάναυσες  ενέργειες.  Υπήρξε  πράγματι  εγκληματικός,  αλλά  όχι  στον  βαθμό  που  του  αποδίδεται  και  κυρίως  όχι  περισσότερο  από  άλλους  Ρωμαίους  αυτοκράτορες  στους  οποίους  έχει  αποδοθεί  μία  θετική  ιστορική  εικόνα.  Το  σημαντικότερο  είναι  ότι  ο  Νέρων  μεγάλωσε  μέσα  στην  εγκληματικότητα  λόγω  της  αδίστακτης  μητέρας  του, Αγριππίνας.  Αυτή  ευθυνόταν  και  για  τις  πολλές  δολοφονίες  που  διέπραξε  ο  Νέρων  ακόμη  και  μετά  τον  θάνατο  της,  προκειμένου  να  σταθεροποιήσει  την  εξουσία  του, επειδή  από  εκείνη  διδάχτηκε  αυτό  το  μάθημα  κατ’ επανάληψη  σε  όλη  τη  ζωή  της.  Η  Αγριππίνα  έβλεπε  τον  γιο  της  μόνο  σαν  όργανο  προκειμένου  να  ασκεί  την  πλήρη  εξουσία  στην  αυτοκρατορία.  Για  αυτό  ο  Νέρων  τελικά  την  σκότωσε,  μην  έχοντας  άλλη  επιλογή.  Θεωρείται  πιθανό  ότι  η  Αγριππίνα  η  οποία  είχε  αποπλανήσει  πολλούς  άνδρες  για  να  πετύχει  την  άνοδο  της  στην  απόλυτη  εξουσία, αποπλάνησε  και  τον  γιο της.

Οι  περισσότεροι  μελετητές  θεωρούν  πλέον  σχεδόν  βέβαιο  ότι  ο  Νέρων  δεν  έβαλε  φωτιά  στη  Ρώμη.  Αυτή  την  αβάσιμη  φήμη  την  έγραψε  ο  ιστορικός  Κάσσιος  Δίων  ο  οποίος  έζησε  έναν  αιώνα  μετά  τον  Νέρωνα  και  αναπαρήγε  τις λαϊκές φημολογίες  της  εποχής  του  τελευταίου.  Μάλιστα  ο  Κάσσιος  Δίων  τοποθετεί  το  Νέρωνα  στον  Παλατίνο  λόφο, να  βλέπει  την  Ρώμη  που  καιγόταν  και  να  παίζει  εμπνευσμένος  την  λύρα  του.  Αυτό  φυσικά  δεν  ισχύει  επειδή  ο  Νέρων  δεν  μπορούσε  ούτε  καν  να  πλησιάσει  τον  Παλατίνο,  λόγω  του  ότι  η  φωτιά  είχε  κλείσει  τον  δρόμο.  Όταν  ξέσπασε  η  φωτιά,  ο  Νέρων  βρισκόταν  στην  πατρίδα  του  Άντιο,  στα  νότια  της  Ρώμης.  Επέστρεψε  εσπευσμένα  και  έκανε  ότι  μπορούσε  για  να  σώσει  όσους  περισσότερους  πολίτες  γινόταν,  και  να  ανακουφίσει  τους  πληγέντες  από  τη  φωτιά.  Σε  όλη  του  την  ζωή  μάλλον  τον  χαρακτήριζε  η  τάση  να  κάνει  καλό  στους  ανθρώπους,  ενώ  δολοφονούσε  όσους τον  απειλούσαν  πραγματικά,  μεταξύ  των  οποίων  και  τη  μητέρα  του.  Απεχθανόταν  τη  βία  παρότι  ήταν  αναγκασμένος  να  την  χρησιμοποιεί  για  να  επιβιώνει.  Το  αρνητικό  κλίμα  όμως  το  οποίο  είχε  δημιουργηθεί εναντίον  του  στη  Ρώμη,  λόγω  αυτής  της  εξαρχής  φιλάνθρωπης  στάσης  του  έναντι  των λαϊκών  στρωμάτων,  και  λόγω  της  αντιπαράθεσης  του  με  τους  αριστοκράτες,  έστρεψε  από  τότε  τις  υποψίες  για  τον  εμπρησμό  της  πόλης  σε  εκείνον.  Αυτό συνέβη  όχι  επειδή  η  κατηγορία  σε  βάρος  του είχε  κάποια  λογική,  αλλά  σαν  πρόσχημα  προκειμένου  να  δυσφημιστεί.  Και  οι  υποψίες  αυτές  εντάθηκαν  όταν  ο  Νέρων,  εκμεταλλευόμενος  τον  δημόσιο  χώρο  που  καθαρίστηκε  από  την  φωτιά  έκτισε  εκεί  ένα  λαμπρό  παλάτι,  ένα  ολόκληρο  οικοδομικό  τετράγωνο.  Φαίνεται  όμως  πως  ο  Νέρων  απλά  εκμεταλλεύθηκε  την  καταστροφή  που  έφερε  η  πυρκαγιά,  για  να  κτίσει  εκεί  το  παλάτι  που  σχεδίαζε  να  κτίσει  στα  περίχωρα  της  Ρώμης.