Imperial Rome urban plans

Site plans of ancient Rome including a site plan of the early settlements on the Seven Hills, a plan of the Capitoline (Platner), and  two general plans of the Imperial city.

Advertisements

Δύο σημαντικές στρατιωτικές αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών αγγειογραφιών και νωπογραφιών

Η αγγειογραφία ναυτικής σύρραξης στο «αγγείο του Αριστόνοθου» στα αριστερά και η νωπογραφία της «Μάχης στο Ποτάμι» στα δεξιά, μαζί με τις σύγχρονες αναπαραστάσεις του Ανχελ Πίντο (image credit: Angel G. Pinto).

.

Περικλής Δεληγιάννης

.

Σε αυτό το άρθρο, θέλω να αναφερθώ σε δύο σημαντικές αναπαραστάσεις αρχαίων ελληνικών ζωγραφικών έργων από έναν από τους προσφιλέστερους μου εικονογράφους στρατιωτικών και ναυτικών θεμάτων, συγκεκριμένα τον Angel G. Pinto (βλ. στο Blogroll: PincelHistoria).

Τα μάλλον πρωτότυπα θέματα που επέλεξε για δύο από τις πρόσφατες καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του προκάλεσαν το ενδιαφέρον μου, ήτοι η «Μάχη στο Ποτάμι» – μία μυκηναϊκή τοιχογραφία του 13^ου αιώνα από το ανάκτορο της Πύλου – και η αγγειογραφία ναυτικής σύρραξης στο «αγγείο του Αριστόνοθου» (περίπου 700-650 π.Χ.) της Πρώιμης Αρχαϊκής Εποχής.

Θα ξεκινήσω με το αρχαιότερο έργο, τη «Μάχη στο Ποτάμι» όπως αποκλήθηκε από τους αρχαιολόγους. Αυτή η νωπογραφία βρέθηκε στο μυκηναϊκό ανάκτορο της Πύλου, το κράτος της οποίας ήταν ένα από τα ισχυρότερα της Μυκηναϊκής «Κοινοπολιτείας» και ενδεχομένως το καλύτερα οργανωμένο. Η Πύλος ήταν ένα αντίβαρο ισχύος στην Πελοπόννησο για το Κράτος των Μυκηνών αν και φαίνεται ότι συχνά, αν όχι συνήθως, ήταν σύμμαχος του.

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΒΕΛΓΩΝ (57 π.Χ.)

Αναπαράσταση Ρωμαίων λεγεωνάριων στο English Heritage Festival του 2011 (photo by Lichfield Lore). Η φωτογραφία θα μπορούσε να απεικονίζει λεγεωνάριους με φόντο τα πυκνά βελγικά δάση αν οι παρόντες λεγεωνάριοι δεν ήταν της αυτοκρατορικής περιόδου και όχι της Δημοκρατικής.
.
Το 58 π.Χ. η εκστρατεία του Ιουλίου Καίσαρα για την υποταγή της Γαλατίας συνεχιζόταν. Εκείνο το έτος ο Καίσαρ νίκησε συντριπτικά τους Γερμανούς Σουήβους οι οποίοι σκόπευαν επίσης να καταλάβουν τη Γαλατία. Το επόμενο έτος στράφηκε εναντίον των απειλητικών Βέλγων. Πολλοί Γαλάτες ανακουφίστηκαν με την καταστροφή των Σουήβων οι οποίοι απειλούσαν την πατρίδα τους. Άλλοι κατανόησαν ότι ο Καίσαρ σκόπευε να μετατρέψει την χώρα τους σε ρωμαϊκή επαρχία.
Οι Βέλγοι ήταν μια μεγάλη ομάδα εκ-κελτισμένων λαών κυρίως της Βορειοδυτικής προ-κελτικής εθνογλωσσικής ομάδας τους οποίους οι Γερμανοί είχαν εκδιώξει από την κοιτίδα τους στα ανατολικά του Ρήνου, με αποτέλεσμα να εγκατασταθούν στην βορειοανατολική Γαλατία, μεταξύ των ποταμών Σηκουάνα, Μάρνη και Ρήνου. Είχαν υιοθετήσει σχεδόν πλήρως τον πολιτισμό Λα Τεν και μάλλον θεωρούσαν τους εαυτούς τους Κέλτες. Ο Καίσαρ τους χαρακτηρίζει ως τους πολεμικότερους των Γαλατών. Οι Βέλγοι είχαν ισχυροποιηθεί από τους μακρόχρονους πολέμους τους με τους Γερμανούς. Η πλειοψηφία τους ήταν φανατικά αντιρρωμαϊκή και διατηρούσε ακέραιο χαρακτήρα που δεν υπέκυπτε στις δωροδοκίες των Ρωμαίων.
Οι Βέλγοι αντιλήφθηκαν ότι ο Καίσαρ θα εκστράτευε εναντίον τους και άρχισαν να ανταλλάσουν ομήρους προκειμένου να ισχυροποιήσουν περισσότερο τους δεσμούς της φυλετικής ένωσης τους. Ο Λαβιηνός ενημέρωσε τον Καίσαρα για τις πολεμικές προετοιμασίες τους. Ο δεύτερος είχε στρατολογήσει στις σύγχρονες Παδανία και Προβηγκία άνδρες για δύο νέες λεγεώνες, την δέκατη τρίτη και την δέκατη τέταρτη (XIII και XIV). Η πλειοψηφία των λεγεωνάριων, παλαιών και νεοστρατολογημένων, ήταν πάντοτε Ιταλοί αλλά ένα ποσοστό αποτελείτο από Ισπανούς και Γαλάτες. Πολλοί από τους τοξότες ήταν Κρήτες οι οποίοι φημίζονταν ως οι καλύτεροι στην Μεσόγειο. Ο Καίσαρ έφθασε με τις νέες λεγεώνες στο Ουεσόντιο όπου ενώθηκε με τη στρατιά του Λαβιηνού και μια μεγάλη δύναμη γαλατικού συμμαχικού ιππικού, κυρίως Αιδούων υπό τον Διβικιακό (57 π.Χ.). Ο Αίδουος αρχηγός αποτελούσε επιπροσθέτως τον κύριο σύμβουλο και διαπραγματευτή του Καίσαρα.

ΚΑΠΠΑΔΟΚΕΣ, ΑΡΜΕΝΙΟΙ και ΕΛΛΗΝΕΣ στην ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ: ΜΙΑ ΕΘΝΟΓΛΩΣΣΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Xάρτης  της  Βυζαντινής Μικράς Ασίας με τις κλασσικές εθνο-γεωγραφικές περιοχές και τα βυζαντινά θέματα (πηγή  χάρτη: wikipedia)

.

Π. Δεληγιάννης

Κατά τον 4ο αι. π.Χ., πριν τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Μικρά Ασία ήταν μία πολυφυλετική περιοχή κατοικούμενη από αρκετούς λαούς με διαφορετική καταγωγή. Οι Λυδοί, Κάρες, Λύκιοι και οι αυτόχθονες της Παμφυλίας και της Κιλικίας είχαν λουβική καταγωγή. Οι Λυκάονες, οι Πισίδες και οι Φρύγες ανήκαν στη φρυγική ομάδα λαών. Ειδικά για τους Πισίδες μερικοί θεωρούν ότι ίσως μιλούσαν λουβικές διαλέκτους. Η Ιωνία, η Αιολίδα, η Δωρίδα, η Τρωάδα και οι ακτές της Παμφυλίας και της Κιλικίας είχαν ελληνικό πληθυσμό (προερχόμενο τόσο από τον μυκηναϊκό και τον Αρχαϊκό ελληνικό αποικισμό όσο και από εξελληνισμό των γηγενών). Οι Μυσοί και οι Δολίονες συνιστούσαν πρωτοθρακικούς πληθυσμούς, ενώ οι γειτονικοί τους Βιθυνοί ήταν καθαυτό Θράκες. Οι Καππαδόκες της καθαυτό Καππαδοκίας και του δυτικού Πόντου μιλούσαν διάφορες «υβριδικές» φρυγικές, ιρανικές, λουβικές, χουρριτικές-ουραρτικές και παλαιοκαυκάσιες διαλέκτους, όπως και οι γειτονικοί τους Αρμένιοι, αλλά ο μικτός ιρανοφρυγικός χαρακτήρας με ένα προβάδισμα του φρυγικού στοιχείου, έτεινε να επικρατήσει και στους δύο αναφερόμενους λαούς. Στον ανατολικό Πόντο επικρατούσαν οι καρθβελικοί πληθυσμοί (Παλαιοκαυκάσιοι).

Στην Παφλαγονία, η τοπική παλαϊκή γλώσσα (της χιτττιτικής Πά(φ)λα) είχε υποχωρήσει έναντι της φρυγικής. Πρέπει να γίνει η εξής διευκρίνιση σχετικά με τους όρους «Καππαδοκία» και «Πόντος»: αρχικά οι δύο περιοχές αποτελούσαν γεωγραφική ενότητα, την Καππαδοκία η οποία εκτεινόταν έως τη νότια ακτή του Ευξείνου Πόντου, όμως από την εποχή της συγκρότησης και ανάπτυξης του ελληνιστικού βασιλείου των Μιθριδατιδών στην παράκτια Καππαδοκία (3ος-2ος αι. π.Χ) τη γνωστή ως «Καππαδοκία προς Πόντω», ενδεχομένως και νωρίτερα, η συγκεκριμένη περιοχή διαχωρίσθηκε γεωγραφικά από την ενδοχώρα και τελικά αποκλήθηκε απλά «Πόντος». Εξάλλου υπήρχε ήδη γεωφυσικός διαχωρισμός της περιοχής από την υπόλοιπη Καππαδοκία, λόγω των υψηλών ορέων που εκτείνονται ανάμεσα τους. Τέλος, και η βόρεια μικρασιατική ακτή ήταν διάσπαρτη με ελληνικές πόλεις-αποικίες.

ΔΗΜΑΡΑΤΟΣ Ο ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑΡΚΥΝΙΟΣ Α΄: ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ZHTHMA της Ελληνορωμαϊκής Ιστορίας

Τμήμα του αρχαιολογικού χώρου της Κορίνθου.
.

Το 656 π.Χ. ο Κύψελος κατέλαβε την εξουσία στην Κόρινθο από όπου εξεδίωξε το κυβερνών γένος των Βακχιαδών. Ένα προεξέχον μέλος του, ο Δημάρατος, εγκατέλειψε την πόλη μαζί με πολλούς πρόσφυγες και έπλευσε προς τη Δυτική Μεσόγειο την οποία οι Κορινθιοι θαλασσοπόροι γνώριζαν ήδη καλά. Αφού εγκαταστάθηκαν για ένα διάστημα στην ευβοϊκή αποικία των Πιθηκουσσών νήσων, κοντά στη σημερινή Νεάπολη, τελικά κατέληξαν στην Ταρκυνία (Tarchna στην ετρουσκική γλώσσα), μια από τις σημαντικές πόλεις της Ετρουρίας. Ενδεχομένως το γεγονός ότι ήταν Δωριείς τους καθιστούσε ανεπιθύμητους στις ιωνικές Πιθηκούσσες αλλά επιθυμητούς στους Ταρκυνίους αριστοκράτες, οι οποίοι ήταν ήδη λάτρεις του ελληνικού πολιτισμού και τρόπου ζωής όπως φαίνεται στα αρχαιολογικά ευρήματα. Η ακολουθία του Δημαρατου περιελάμβανε μεταξύ άλλων αρκετούς ειδικευμένους τεχνίτες και καλλιτέχνες, οι οποίοι ήταν περιζήτητοι στην Ετρουρία. Επίσης οι Ταρκύνιοι ενδιαφέρονταν μάλλον για τη στρατιωτική ενίσχυση τους με τους Κορινθιους μαχίμους. Η πόλη τους ήταν ήδη μία από τις μεγάλες δυνάμεις της Ετρουρίας και γενικά της Ιταλίας. Οι Ελληνες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν ειδικά στη Γραβίσκη, το κύριο επίνειο της Ταρκυνίας, με την άδεια των αρχών της. Φαίνεται πως λίγοι επέλεξαν την εγκατάσταση στο άστυ. Οπως φαίνεται από τα ευρήματα, η Ταρκυνία είχε ήδη μία αξιόλογη ελληνική παροικία, κυρίως από Χαλκιδείς και Δωριείς, η οποία ενισχύθηκε με τους νεοφερμένους Κορινθιους.

Σύμφωνα με τον Διονύσιο τον Αλικαρνασσέα (ΙΙΙ, 46) και τον Ρωμαίο «εθνικό ιστορικό» Τίτο Λίβιο (Ι, 34), στην Ταρκυνία ο Δημάρατος απέκτησε έναν γιο τον οποίο ονόμασε Ταρκύνιο  προς τιμήν της νέας πατρίδας του ή σύμφωνα με μια άλλη άποψη επειδή ο Δημάρατος και οι άνθρωποι του ενσωματώθηκαν στο μεγάλο γένος των Ταρκυνίων το οποίο ζούσε και σε άλλες ετρουσκικές πόλεις (Καίρη, Βούλκοι κ.α.). Λόγω της ξενικής καταγωγής του πατρός του, ο Ταρκύνιος δεν μπορούσε να καταλάβει κάποιο αξίωμα στην πόλη, γι’ αυτό ακολούθησε τη συμβουλή της Ετρούσκης συζύγου του, Τανακίλ, να εγκατασταθούν στη Ρώμη. Η τελευταία δεν ήταν ακόμη ετρουσκική αλλά είναι βέβαιο ότι οι πολιτισμένοι Ετρούσκοι έβρισκαν απασχόληση στο Λάτιο ως μισθοφόροι, διοικητικοί αξιωματούχοι κτλ, από τους Λατίνους και Σαβίνους πολέμαρχους της περιοχής.

ΟΙ ΠΕΡΙΚΕΦΑΛΑΙΕΣ ΤΟΥ ΥΣΤΕΡΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΙΠΠΙΚΟΥ

Ρωμαίος Δρακονάριος της Υστερης περιόδου με κράνος  περσικού τύπου, σε αποκατάσταση από τον Βρετανικό Ιστορικό Σύλλογο  Comitatus. Ηταν λαβαροφόρος ο οποίος έφερε το σαρματικό λάβαρο του Δράκου το οποίο είχαν υιοθετήσει οι Ρωμαίοι
–
Κατά την Υστερη αυτοκρατορική περίοδο, το ιππικό κατέστη βαθμιαία το βασικό Οπλο του Ρωμαϊκού στρατού υποσκελίζοντας τις λεγεώνες, τη δόξα της Ρώμης. Αυτή η εξέλιξη οφειλόταν στην επίδραση των Ιρανικών λαών (Σαρματών και Περσών) και κυρίως στην ανάγκη των Ρωμαίων να αντιμετωπίσουν λαούς οι οποίοι διέθεταν ισχυρό ιππικό που μπορούσε να νικήσει τις λεγεώνες (Σαρμάτες, Σασσανίδες, Γότθοι, Ούννοι). Οι περικεφαλαίες του Ρωμαϊκού ιππικού της περιόδου ανήκαν στις εξής τέσσερις βασικές ομάδες τύπων:

ΥΣΤΕΡΗ  ΓΑΛΛΟ-ΡΩΜΑΪΚΗ

Ο κλασσικός γαλλορωμαϊκός τύπος του λεγεωνάριου της Μέσης αυτοκρατορίας  (www.romancoins.info)