Ο πρόσφατος χάρτης του μηνύματος του Μάικ Πομπέο για τη διηρημένη Μικρά Ασία: μία ερμηνεία

Εχω επισημάνει σε παλαιότερα άρθρα μου τη γνωστή πραγματικότητα των «Δύο Τουρκιών», για να μην αναφέρω τη γνωστή Τρίτη Τουρκία, εκείνη του κουρδικού πληθυσμού της ανατολικής περιοχής (βλ. σχετικά: Τουρκία: οι ρίζες της πολιτικής αστάθειας, στην έντυπη Ελευθεροτυπία 22 Απριλίου 2014, και στο παρόν ιστολόγιο: Ο εθνολογικός παράγων ως αίτιο των ταραχών στην Τουρκία , Τουρκικές εκλογές: Οι «τρεις Τουρκίας» οριοθετούνται, κ.α.) Είναι η πραγματικότητα μίας διηρημένης χώρας: μίας Τουρκίας στα δυτικά, εκείνης των «Μπεγιάζ» (κατά την άποψη τους) Τούρκων που είναι κυρίως κοσμικοί, κεμαλικοί, με προοπτική προς την Ευρώπη και τον Δυτικό κόσμο, και μίας άλλης Τουρκίας στα ανατολικά, εκείνη των «Μεσανατολιτών Τούρκων» που είναι κυρίως συντηρητικοί, προσκολλημένοι  στη θρησκεία τους, με όψη προς τον μουσουλμανικό κόσμο. Οι τελευταίοι είναι εκείνοι που κυρίως στηρίζουν τον Ρ.Τ. Ερντογάν. Όπως έχω αναφέρει πάλι, οι δύο αυτές Τουρκίες είναι γεωγραφικά διαχωρισμένες: η πρώτη περιλαμβάνει την Ανατολική Θράκη, την Κωνσταντινούπολη, τις ακτές του Αιγαίου και ένα τμήμα της μικρασιατικής ενδοχώρας σε κάποιο βάθος, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει τον κύριο όγκο της Μικράς Ασίας.

Αυτήν την πραγματικότητα την γνωρίζουν φυσικά πολύ καλά όλοι οι συστηματικοί αναλυτές των ΗΠΑ, της Δυτικής Ευρώπης αλλά και της Ρωσίας. Ανάμεσα τους και ο πρώην CIA και νυν ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο.

Και μόλις σήμερα πληροφορήθηκα την ανάρτηση πριν από πέντε ημέρες, ενός έξυπνου χάρτη από τον ΥΠΕΞ Πομπέο σε μήνυμα του στο twitter με το οποίο ευχαριστεί τις χώρες οι οποίες αναγνώρισαν τον Χουάν Γκουαϊδο ως μεταβατικό πρόεδρο της Βενεζουέλα. Είναι γνωστές οι στενές σχέσεις του Ρ.Τ. Ερντογάν με τον Νίκολας Μαδούρο και ότι αμέσως μετά την αυτοανακήρυξη του Γκουαϊδο ως μεταβατικού πρόεδρου, ο πρώτος έσπευσε να δώσει την υποστήριξη του στον Μαδούρο.

Η γεωπολιτική του Αιγαίου και το πρόσφατο ελληνοτουρκικό φραστικό επεισόδιο

Π. Δεληγιάννης

.

Τις ημέρες που πέρασαν βιώσαμε άλλο ένα επεισόδιο τουρκικής προκλητικότητας με διαρκείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά και κυρίως εκατέρωθεν σκληρές δηλώσεις και προειδοποιήσεις. Αυτά είναι γνωστά. Το σημείο που με ενδιαφέρει και θα ασχοληθώ σε αυτό το κείμενο, είναι η ανάλυση σε τουρκικό ΜΜΕ του πρώην ΓΓ του τουρκικού Υπουργείου Αμυνας και ενεργού πολιτικού παράγοντα της Τουρκίας ο οποίος αμφισβήτησε ανοικτά την ελληνική κυριαρχία στα νησιά της Θάσου, Σαμοθράκης, Λήμνου, Λέσβου και άλλων ακόμη. Βέβαια παρότι οι δηλώσεις του εν λόγω αξιωματούχου έγιναν viral στα ελληνικά ΜΜΕ, δικαιολογημένα δεν θεωρήθηκαν σοβαρές στη χώρα μας.

Παρότι πράγματι δεν υπάρχει σοβαρότητα στους ισχυρισμούς της τουρκικής πλευράς, η εμμονή της στη διεκδίκηση των νησιών ειδικά του ανατολικού Αιγαίου είναι αξιοπρόσεκτη. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα διεκδικεί επίμονα επειδή απλά βρίσκονται πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές, αλλά αυτό θα ήταν ένα υπεραπλουστευμένο συμπέρασμα. Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: ας δούμε τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική διάσταση αυτής της διεκδίκησης. Παρότι μερικά από τα παρακάτω μπορεί να θεωρηθούν αυτονόητα ή ότι υποθετικά έχουν ειπωθεί πάλι (αν έχουν ειπωθεί), καλό είναι να βλέπουμε τα πράγματα και από μία άλλη άποψη και διάσταση.

Όπως έχει διατυπωθεί ορθά από ξένους αναλυτές, η καρδιά της Ελλάδας είναι το Αιγαίο πέλαγος. Χωρίς το Αιγαίο δεν μπορεί να υπάρξει Ελλάδα, αλλά ούτε και ελληνική Κύπρος θα πρόσθετα. Και όταν γράφω «Αιγαίο» εννοώ ολόκληρο το Αιγαίο. Οι μεταφορές και οι επικοινωνίες μέσω θαλάσσης για μία χώρα με απεριόριστο μήκος ακτών και με πλήθος νησιών όπως η Ελλάδα, είναι ζωτικές για αυτήν. Η προστασία αυτών των θαλάσσιων δρόμων είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για τη χώρα μας. Αυτές οι θαλάσσιοι οδοί διασχίζουν το Αιγαίο, το ανατολικό Ιόνιο και μέσω της Ρόδου φθάνουν έως την Κύπρο.

Βιβλίο: Βρυώνης Σπύρος: Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και η διαδικασία του εξισλαμισμού (11ος-15ος αιώνες.), Εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., επανέκδοση 2008.

 

Η απώλεια της Μικράς Ασίας θεωρείται συχνά ως ο αποφασιστικότερος παράγοντας που επέφερε την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η Μικρά Ασία υπήρξε ο εδαφικός πυρήνας της αυτοκρατορίας κατά τη Μεσοβυζαντινή Εποχή. Ήταν μια πλούσια και πολυάνθρωπη χώρα αρκετών εκατομμυρίων κατοίκων, η κύρια πηγή πόρων, πρώτων υλών, ανθρώπινου δυναμικού, υπαλλήλων και στρατιωτών για το Βυζάντιο. Η απώλεια της υπήρξε, πράγματι, σημαντικότατο αίτιο της κατάρρευσης της αυτοκρατορίας. Ωστόσο, αυτή η κατάρρευση οφειλόταν σε απώτερες και ευρύτερες πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές, στρατιωτικές, θρησκευτικές, εθνολογικές κ.α. αρνητικές παραμέτρους που επέφεραν καταρχήν την πτώση της βυζαντινής Μικράς Ασίας και έπειτα των υπολοίπων αυτοκρατορικών εδαφών και τελικά της ίδιας της πρωτεύουσας.

Βιβλίο: John Haldon: Οι Πόλεμοι του Βυζαντίου, Εκδόσεις Τουρικη, 2004

Κατά καιρούς δέχομαι e-mails με τα οποία οι αναγνώστες μου ζητούν να τους προτείνω κάποιες μελέτες, sourcebooks κτλ για επιμέρους ιστορικά ή στρατιωτικά θέματα. Επειδή δυστυχώς, δεν έχω πλέον τον χρόνο να απαντώ σε κάθε έναν ξεχωριστά (για αυτό επίσης αναγκάστηκα να απενεργοποιήσω τα σχόλια στα άρθρα), αποφάσισα να δημοσιεύω συχνά κάποια σχόλια για βιβλία που έχω μελετήσει για τέτοιου είδους θέματα. Επειδή είναι γνωστό ότι έχω γράψει και δύο ιστορικά μυθιστορήματα, μερικοί αναγνώστες με ρωτούν ποια είναι τα δικά μου αγαπημένα ιστορικά μυθιστορήματα, για αυτό θα προτείνω και μερικά τέτοια έργα, κυρίως πρόσφατα αλλά και μερικά παλαιότερα.

Θα ξεκινήσω αυτήν τη νέα ενότητα με ένα σημαντικό έργο του γνωστού Βυζαντινολόγου John Haldon, το οποίο έχει μεταφρασθεί από τα αγγλικά (The Byzantine Wars). Η Βυζαντινή αυτοκρατορία κατά την υπερχιλιετή ιστορία της αντιμετώπισε μία πλειάδα αντίπαλων κρατών, λαών και νομαδικών ορδών αναπτύσσοντας έτσι την ιδιαίτερη βυζαντινή πολεμική τέχνη, μία από τις πλέον εξελιγμένες της εποχής της αναφορικά με όλο τον πλανήτη. Η γεωγραφική της θέση στο «σταυροδρόμι των πολιτισμών», η «βαριά» κληρονομιά της από τον ρωμαϊκό αλλά και τους αρχαιοελληνικούς στρατούς και η αντιμετώπιση ιδιαίτερα επικίνδυνων εχθρών σε όλα τα σύνορα της, την οδήγησαν στο να διατηρεί πάντα έναν σφριγηλό, ετοιμοπόλεμο και άρτια οργανωμένο στρατό πραγματικά «αυτοκρατορικού» τύπου.

Ενας προαναγγελθείς συμβιβασμός για την Τουρκία; – Η περίεργη δήλωση κυβερνητικού περί της μετατροπής της σε Ομοσπονδιακό κράτος

Τη Μεγάλη Παρασκευή 14 Απριλίου για λίγο πίστεψα πως δεν άκουσα καλά αυτό που ειπώθηκε στο δελτίο ειδήσεων το οποίο παρακολουθούσα, όμως το «απίστευτο» το οποίο άκουσα ήταν πέρα για πέρα αληθινό: Ενας στενός συνεργάτης του Ρ.Τ. Ερντογάν είχε δηλώσει –για την ακρίβεια είχε ομολογήσει υποπίπτοντας σε πολιτική «γκάφα» – ότι ένας από τους στόχους του προέδρου ήταν να μετατρέψει την Τουρκία σε ομοσπονδιακό κράτος, αποτελούμενο από πολιτείες, προφανώς στα πρότυπα των ΗΠΑ, του Μεξικού, της Ρωσίας, της Γερμανίας κ.α. Μάλιστα αυτή η δήλωση του στελέχους του κυβερνώντος κόμματος επέφερε τη δυσαρέστηση του αρχηγού του εθνικιστικού κόμματος το οποίο στηρίζει τον Ερντογάν στο δημοψήφισμα και γενικά, ο οποίος απείλησε να τερματίσει τη συμμαχία μαζί του διαδηλώνοντας ότι η Τουρκία είναι και θα παραμείνει ένα αδιαίρετο κράτος και ότι δεν θα ανεχθεί ποτέ τη μετατροπή της σε ομοσπονδία πολιτειών. Το επεισόδιο πήρε τόση έκταση ώστε τελικά ο πρόεδρος Ερντογάν αναγκάστηκε να διαβεβαιώσει τον σύμμαχο του ότι αυτή η μετατροπή δεν θα συμβεί ποτέ διαψεύδοντας τον συνεργάτη του, και ότι η Τουρκία θα παραμείνει μία «συμπαγής» δημοκρατία.

Όταν στις 5 Ιανουαρίου έγραφα το άρθρο «Η ανανεωμένη εξ Ανατολής απειλή και η σοβαρότητα της» ειλικρινά δεν περίμενα ότι τα πράγματα όπως τα είχαμε εκτιμήσει στο συγκεκριμένο κείμενο, θα κινούντο τόσο γρήγορα. Όπως διαπιστώθηκε κατά τον Φεβρουάριο, υπήρχε πράγματι ένας τουρκικός σχεδιασμός για την κατάληψη κάποιου ελληνικού νησιού, μάλλον του Καστελλοριζου:  βλ. την προτελευταία παράγραφο του «Η ανανεωμένη εξ Ανατολής απειλή και η σοβαρότητα της», 5–1^ου – 2017. Επιπρόσθετα, σημειώναμε σε μία παράγραφο πιο πάνω στο ίδιο άρθρο (προ-προτελευταία παράγρ.): «…Η εκτίμηση μου είναι ότι ο Ερντογάν και οι περισσότεροι άλλοι πολιτικοί αρχηγοί της Τουρκίας μάλλον έχουν κατανοήσει ότι ο συμβιβασμός με τους Κούρδους είναι αναπόφευκτος και η κατάκτηση της εσωτερικής αυτονομίας από αυτούς είναι επίσης αναπόφευκτη επειδή αυτό είναι το αντάλλαγμα που θα απαιτήσει η ηγεσία τους για κατάπαυση των εχθροπραξιών – πριν τις ξεκινήσει πάλι σε μερικά χρόνια για μεγαλύτερα ανταλλάγματα.» Ενδεχομένως λοιπόν η προαναφερόμενη δήλωση του κυβερνητικού στελέχους περί ομοσπονδιοποίησης της Τουρκίας, να είναι το προμήνυμα, η πρώτη ένδειξη ότι ο συμβιβασμός με τους Κούρδους έχει ξεκινήσει.

Αντί επετειακού άρθρου για την 25η Μαρτίου: Και πάλι σχετικά με τον κίνδυνο από τα ανατολικά

Η αρχική μου σκέψη ήταν ένα επετειακό άρθρο για την εθνική εορτή της 25^ης Μαρτίου όμως τελικά σκέφθηκα ότι ένα ακόμη άρθρο για την απειλή στα ανατολικά μας σύνορα θα ήταν πιο χρήσιμο. Εξάλλου ο αντίπαλος είναι ο ίδιος και τότε και τώρα.

Στις 5–1^ου–2017 σημειώναμε στο άρθρο μας «Η ανανεωμένη εξ Ανατολής απειλή και η σοβαρότητα της»: «Εως τώρα, κάθε φορά που η Τουρκία προκαλούσε εντάσεις στο Αιγαίο ή στην Κύπρο, η σκέψη μου ήταν η ίδια με των περισσότερων πιστεύω, Ελλήνων: οι Τούρκοι έχουν πάλι τα γνωστά εσωτερικά προβλήματα τους και τα εξάγουν προς εμάς για να τα εκτονώσουν. Ωστόσο η τωρινή εκτίμηση μου είναι ότι αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά….». Τότε μερικοί φίλοι με χαρακτήρισαν καλή τη πίστη πάντα, ως «αχρείαστα ανήσυχο» ή «υπερβολικό» και δεν τους μέμφομαι  επειδή και εγώ σε διαφορετικές συνθήκες ίσως είχα την ίδια άποψη αν διάβαζα ένα τέτοιο κείμενο. Περίπου 80 ημέρες μετά βλέπω ότι όλο και περισσότεροι Ελληνες εκφράζουν και εκείνοι την ίδια ανησυχία την οποία εξέφρασα στις 5–1^ου–2017: ότι αυτή τη φορά τα πράγματα είναι όντως διαφορετικά. Ισως αυτή η τάση αντικατοπτρίζεται στην πολύ πρόσφατη διακοίνωση ουσιαστικά, του Προέδρου της Δημοκρατίας στην οποία μεταξύ άλλων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την χώρα μας στα οικονομικά και στα εθνικά θέματα, επισημαίνοντας και αυτός ότι οι Τούρκοι δεν παρουσιάζουν αυτήν την περίεργη κινητικότητα στο Αιγαίο κατά τους τελευταίους μήνες μόνο για εσωτερική κατανάλωση, αλλά ότι επιβουλεύονται πραγματικά τη χώρα μας.