Περικλής Δεληγιάννης

.

            Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από το τραγικό γεγονός για τον Ελληνισμό, της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από τους Τούρκους. Ως φόρο τιμής σε αυτούς τους «αμετανόητους» Ελληνες, μοναδικό παράδειγμα για όλους μας, θα παραθέσω μερικά στοιχεία σχετικά με την εν λόγω Γενοκτονία τα περισσότερα από τα οποία είχα αναρτήσει παλαιότερα, αλλά τώρα πλέον συμπληρωμένα με νέες πληροφορίες και διορθώσεις.

Φυσικά οι Τούρκοι αρνούνται και αυτή τη Γενοκτονία, όπως και τις Γενοκτονίες που διενήργησαν σε βάρος των Αρμενίων και των Ασσυρίων χριστιανών. Ωστόσο δεν πείθουν διεθνώς και υφίστανται διαρκείς ήττες πάνω σε αυτά τα ζητήματα, λόγω της αφόρητης και δικαιολογημένης πίεσης που έχουν υποστεί από τους Αρμενίους και έπειτα από τους Ποντίους εδώ και αρκετές δεκαετίες. Ηδη από το 2006 το Ευρωκοινοβούλιο αναγνώρισε την Ποντιακή γενοκτονία ως ανάλογη τής των Αρμενίων (μαζί με τη γενοκτονία των Ασσυρίων χριστιανών) ενώ το 2007 η International Association of Genocide Scholars (IAGS) την αναγνώρισε επίσης μαζί με τη γενοκτονία των Ασσυρίων. Οι χώρες που έχουν αναγνωρίσει μέχρι στιγμής την Ποντιακή Γενοκτονία  είναι οι Ελλάδα, Σουηδία, Κύπρος, Αυστραλία, Αρμενία, Σερβία και οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ.

Και επειδή το Τουρκικό κράτος επιμένει να χαρακτηρίζει τις εν λόγω προσπάθειες Ποντίων και Αρμενίων ως απλή «προπαγάνδα εναντίον της Τουρκικής Δημοκρατίας», πρέπει πάλι να αποδείξουμε τα αυταπόδεικτα: δηλαδή ότι η μαζική εξόντωση των Ποντίων το 1914-1923 ήταν Γενοκτονία.

Θα αναφερθώ απευθείας στην εγκυρότερη από όσες γνωρίζω πηγή όσον αφορά τις γενοκτονίες πληθυσμών,  ήτοι στο επιστημονικό Λεξικό Dictionary of Genocide της Greenwood Press, έργο των Samuel Totten και Paul R. Bartrop:

Στη σελ. 337 στο λήμμα «Pontic Greeks, Genocide of» διαβάζουμε:  «Η Ποντιακή Γενοκτονία είναι ο όρος ο οποίος αναφέρεται στις σφαγές και τους εκτοπισμούς οι οποίες μεθοδεύθηκαν εναντίον των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την κυβέρνηση των Νεότουρκων μεταξύ 1914 και 1923…… Σε μια εκστρατεία η οποία θυμίζει τη Γενοκτονία των Αρμενίων που διαπράχθηκε περίπου την ίδια περίοδο, οι Έλληνες του Πόντου υπέστησαν αναρίθμητες ωμότητες από τους Τούρκους. Υπολογίζεται ότι περίπου τριακόσιες πενήντα τρεις χιλιάδες (353.000) Ελληνες του Πόντου έχασαν τη ζωή τους, πολλοί με εξαναγκαστικές πορείες στην Ανατολία και την έρημο της Συρίας, ακριβώς όπως και οι Αρμένιοι. Όσοι επέζησαν εξορίστηκαν από την Τουρκία….» (στη συνέχεια του λήμματος αναφέρονται και οι ωμότητες σε βάρος των Ελλήνων της Ιωνίας και ειδικότερα της Σμύρνης, όπως και η σταθερή άρνηση των Τουρκικών κυβερνήσεων να δεχθούν ότι η Αρμενική και η Ποντιακή Γενοκτονίες συνέβησαν.)

Στη σελ. 80, στο λήμμα «Committee of Union and Progress» διαβάζουμε: «Η Αρμενική γενοκτονία (1915–1923) κόστισε τη ζωή σε 1,5 εκατομμύρια Αρμένιους και επιπλέον σε 350.000 Πόντιους Ελληνες και 275.000 Ασσύριους. Οι αρχαίες χριστιανικές κοινότητες της Τουρκίας καταστράφηκαν για πάντα.»

Ο όρος γενοκτονία αφορά επίσημα τη φυσική εξόντωση ενός πληθυσμού, αλλά όσον αφορά τη δική μου άποψη, αφορά και την εθνολογική εξόντωση του: έχει αποδειχθεί (και αναδειχθεί από έρευνες και από ΜΜΕ ελληνικά, ακόμη και τουρκικά) ότι κατά την περίοδο 1915-1923 ειδικά στον Πόντο και στην Καππαδοκία υπήρξαν αναγκαστικοί εξισλαμισμοί/εκτουρκισμοί Ελλήνων αυτών των περιοχών προκειμένου αυτοί να γλυτώσουν από τις ωμότητες των Τούρκων. Αντίθετα αυτό δεν συνέβη με τους Ελληνες της Δυτικής Μικράς Ασίας οι οποίοι εγκατέλειψαν στο σύνολο τους την πατρίδα τους (εκτός φυσικά από τους εξοντωθέντες) χωρίς κάποιοι να αναγκασθούν να εξισλαμισθούν, για λόγους που θα αναφερθούν παρακάτω. Οι σύγχρονοι απόγονοι εκτουρκισθέντων Ελλήνων ειδικά του 1915-1923 ανιχνεύονται μόνο στην Ανατολική Μικρά Ασία.

Ο αριθμός όσων εκτουρκίσθηκαν δεν μπορεί να υπολογισθεί, αλλά οπωσδήποτε αυξάνει μάλλον κατά πολύ τον αριθμό των προαναφερόμενων 353.000 νεκρών, επειδή ο αριθμός των θυμάτων της Γενοκτονίας όσον αφορά την ελληνική άποψη, κατά τη γνώμη μου πρέπει να αναφέρεται στο πόσοι άνθρωποι χάθηκαν γενικά για τον Ελληνισμό και όχι να ταυτίζεται μόνο με τον αριθμό των νεκρών.

Τον Μάρτιο του 1922, ο Βρετανός διπλωμάτης G. Rendel συνέταξε μετά από έρευνες ένα μνημόνιο για τις τουρκικές αγριότητες σε βάρος των χριστιανών από το 1919 κι έπειτα. Στην εισαγωγή του σημειώνει (μετάφραση την οποία βρήκα στη Βικιπαιδεία, λήμμα ‘Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου’): «Η επίτευξη της ανακωχής με την Τουρκία, στις 30 Οκτωβρίου 1918, φάνηκε να επέφερε μια προσωρινή παύση των διωγμών των μειονοτήτων εκ μέρους των Τούρκων, που διαπράχθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Στην επιδίωξη αυτών των διωγμών, είναι γενικώς αποδεκτό … ότι πάνω από 500.000 ‘Έλληνες εξορίστηκαν, εκ των οποίων συγκριτικώς ελάχιστοι επέζησαν...».

Θα παρατηρήσω ότι ο Βρετανός διπλωμάτης μιλά μόνο για τους εξορισμένους και όχι για τις επιτόπιες σφαγές, νωρίτερους μυστικούς φόνους και άλλους θανάτους (πχ από πείνα ή επιδημίες λόγω της τουρκικής δράσης) Ελλήνων στον Πόντο, την Καππαδοκία και την Ιωνία. Η ακρίβεια και σχολαστικότητα γενικά των βρετανικών αναφορών είναι γνωστή και λαμβάνοντας υπόψη και αυτούς τους θανάτους (μαζί με τους θανάτους εξορισθέντων), ο συνολικός αριθμός νεκρών όλων των Μικρασιατών Ελλήνων ξεπερνά τις 600.000. Γενικά και μετά από μία σύντομη έρευνα που έκανα στη Βικιπαιδεία και σε άλλες πηγές, οι αριθμοί των άνω των 500.000 ή άνω των 600.000 νεκρών για όλους τους Μικρασιάτες εμφανίζονται συνήθως ως οι πιθανότεροι.

.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στο υπόμνημά του στη Συνδιάσκεψη της Ειρήνης του Παρισιού (1919), τα στοιχεία του οποίου δεν αμφισβητήθηκαν από τις άλλες δυνάμεις εκτός της Τουρκίας, ανέφερε ότι στη (Δυτική) Μικρά Ασία ζούσαν 1.694.000 Έλληνες (Βικιπαιδεία), ενώ οι εκτιμήσεις για τον Πόντο και την Καππαδοκία-Κιλικία ήταν συνολικά 420.000 Ελληνες. Ωστόσο πρέπει να σημειωθεί ότι οι Πόντιοι και Καππαδόκες είχαν ήδη αρκετά θύματα και φυγάδες εξαιτίας των τουρκικών ωμοτήτων επειδή δεν προστατεύονταν από τον ελληνικό στρατό επί τρία χρόνια (1919-22) όπως συνέβη με τους Ιωνες. Εξάλλου η Γενοκτονία των χριστιανών της Ανατολικής Ανατολίας είχε ξεκινήσει από το 1915. Οπότε ο αρχικός συνολικός αριθμός των Μικρασιατών Ελλήνων (ήτοι πριν το 1915) δεν ήταν μόνο  2.124.000 αλλά μεγαλύτερος. Ετσι γνωρίζοντας ότι περίπου 1.500.000 Ελληνες (και λίγοι Αρμένιοι) κατέφυγαν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών (από τους οποίους πολλοί στη συνέχεια μετανάστευσαν στις ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία, Λατινική Αμερική κ.α.) και συνυπολογίζοντας και έναν αριθμό Ελλήνων Ποντίων οι οποίοι κατέφυγαν στην ΕΣΣΔ (σχετικά λίγοι) ή εκτουρκίσθηκαν οι οποίοι «συμψηφίζουν» τον αριθμό των Ποντίων που χάθηκαν πριν το 1919, καταλήγουμε πράγματι σε έναν αριθμό περίπου 600.000 νεκρών ή λίγο περισσότερων.

Από τον αριθμό των άνω των 600.000 νεκρών (η δική μου εκτίμηση), τα θύματα των Ποντίων και Καππαδόκων Ελλήνων αριθμούσαν σαφώς άνω των 350.000 ψυχών (χωρίς τους εκτουρκισθέντες), ενώ τα θύματα των Ιώνων, Αιολέων, Λυκίων και Βιθυνών Ελλήνων (Δυτικής Μικράς Ασίας) αριθμούσαν τουλάχιστον 250.000 ψυχές. Υπόψη ότι και οι Δυτικοί Μικρασιάτες υπέστησαν τις ίδιες εξορίες, εξαντλητικές πορείες στο εσωτερικό της Ανατολίας και τελικά σφαγές στον τόπο τους.

Τα περισσότερα θύματα φαίνεται ότι ήταν Πόντιοι και Καππαδόκες. Οι Δυτικοί Μικρασιάτες βρίσκονταν αρκετά κοντά στα νησιά και παρά τους διαρκείς φόνους και σφαγές σε βάρος τους, η μεγάλη πλειοψηφία τους διασώθηκε. Αντίθετα ο Πόντος και η Καππαδοκία ούτε είχαν κάποια ελληνικά νησιά απέναντι τους και ήταν γεωγραφικά τελείως αποκομμένες από τον εθνικό κορμό, ούτε ο προελαύνων ελληνικός στρατός κατόρθωσε να τις προσεγγίσει. Με αυτήν την παρατήρηση δεν θέλω να μειώσω τον φόρο αίματος που κατέβαλαν οι Δυτικοί Μικρασιάτες των οποίων οι απώλειες ήταν επίσης τρομακτικές επειδή οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν σε βάρος τους ήταν οι ίδιες (ατελείωτες πορείες στο εσωτερικό της Ανατολίας, έκθεση τους στην πείνα και τη δίψα, μυστικοί φόνοι «ραγιάδων που σήκωναν πολύ το κεφάλι», έπειτα ανοικτές σφαγές κτλ) (εξάλλου και ο γράφων είναι Δυτικός Μικρασιάτης κατά 25 %, με γιαγιά που ήλθε από το Λιβίσιο της Λυκίας). Αλλά η παρουσία του ελληνικού στρατού στο έδαφος τους και έπειτα στα γειτονικά νησιά, και Δυτικών προξένων και στρατιωτικών παρατηρητών στη Σμύρνη (ενώ οι Ρώσοι που είχαν ανάλογο ρόλο στον Πόντο είχαν ήδη μετατραπεί σε Σοβιετικούς και είχαν οι ίδιοι σοβαρά προβλήματα επιβίωσης) έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να έχουν οι Δυτικοί Μικρασιάτες αναλογικά λιγότερα θύματα από ότι οι Πόντιοι και οι Καππαδόκες.

Ούτε ο αριθμός των Ποντίων οι οποίοι διασώθηκαν στο ρωσικό έδαφος ήταν μεγάλος, όπως θεωρείται ενίοτε: ήταν κυρίως εκείνοι που ακολούθησαν τον ρωσικό στρατό κατά την υποχώρησή του από την τουρκική επικράτεια μεταξύ 1916-18, οι οποίοι προέρχονταν κυρίως από την επαρχία Καρς η οποία είχε κυρίως αρμενικό πληθυσμό και πολύ λιγότερο ελληνικό. Οσοι Πόντιοι διασώθηκαν μετά το 1918 στο σοβιετικό πλέον έδαφος, δεν κατέληξαν στην ΕΣΣΔ αλλά μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα.

.

Περικλής Δεληγιάννης

.

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟ Β΄ ΜΕΡΟΣ