Π. Δεληγιάννης

.

Τις ημέρες που πέρασαν βιώσαμε άλλο ένα επεισόδιο τουρκικής προκλητικότητας με διαρκείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου από τουρκικά μαχητικά και κυρίως εκατέρωθεν σκληρές δηλώσεις και προειδοποιήσεις. Αυτά είναι γνωστά. Το σημείο που με ενδιαφέρει και θα ασχοληθώ σε αυτό το κείμενο, είναι η ανάλυση σε τουρκικό ΜΜΕ του πρώην ΓΓ του τουρκικού Υπουργείου Αμυνας και ενεργού πολιτικού παράγοντα της Τουρκίας ο οποίος αμφισβήτησε ανοικτά την ελληνική κυριαρχία στα νησιά της Θάσου, Σαμοθράκης, Λήμνου, Λέσβου και άλλων ακόμη. Βέβαια παρότι οι δηλώσεις του εν λόγω αξιωματούχου έγιναν viral στα ελληνικά ΜΜΕ, δικαιολογημένα δεν θεωρήθηκαν σοβαρές στη χώρα μας.

Παρότι πράγματι δεν υπάρχει σοβαρότητα στους ισχυρισμούς της τουρκικής πλευράς, η εμμονή της στη διεκδίκηση των νησιών ειδικά του ανατολικού Αιγαίου είναι αξιοπρόσεκτη. Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι τα διεκδικεί επίμονα επειδή απλά βρίσκονται πολύ κοντά στις τουρκικές ακτές, αλλά αυτό θα ήταν ένα υπεραπλουστευμένο συμπέρασμα. Τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα: ας δούμε τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική διάσταση αυτής της διεκδίκησης. Παρότι μερικά από τα παρακάτω μπορεί να θεωρηθούν αυτονόητα ή ότι υποθετικά έχουν ειπωθεί πάλι (αν έχουν ειπωθεί), καλό είναι να βλέπουμε τα πράγματα και από μία άλλη άποψη και διάσταση.

Όπως έχει διατυπωθεί ορθά από ξένους αναλυτές, η καρδιά της Ελλάδας είναι το Αιγαίο πέλαγος. Χωρίς το Αιγαίο δεν μπορεί να υπάρξει Ελλάδα, αλλά ούτε και ελληνική Κύπρος θα πρόσθετα. Και όταν γράφω «Αιγαίο» εννοώ ολόκληρο το Αιγαίο. Οι μεταφορές και οι επικοινωνίες μέσω θαλάσσης για μία χώρα με απεριόριστο μήκος ακτών και με πλήθος νησιών όπως η Ελλάδα, είναι ζωτικές για αυτήν. Η προστασία αυτών των θαλάσσιων δρόμων είναι ζήτημα ζωής και θανάτου για τη χώρα μας. Αυτές οι θαλάσσιοι οδοί διασχίζουν το Αιγαίο, το ανατολικό Ιόνιο και μέσω της Ρόδου φθάνουν έως την Κύπρο.

Τα βασικά λιμάνια μέσω των οποίων εξασφαλίζονται αυτές οι μεταφορές και οι επικοινωνίες και έτσι συνδέονται καλύτερα τα τμήματα της χώρας, τα οποία είναι δύσκολο ή (για τις νήσους) αδύνατον να επικοινωνούν και να συναλλάσσονται από ξηράς λόγω του δύσβατου εδάφους της ηπειρωτικής Ελλάδας και του πλήθους των νήσων της νησιωτικής Ελλάδας, είναι μεταξύ άλλων οι Πάτρα, Πειραιάς, Χαλκίς, Βόλος, Θεσσαλονίκη, Καβάλα και όλα τα λιμάνια των νησιών μας, τα μεγαλύτερα από τα οποία είναι το Ηράκλειο της Κρήτης, η Ρόδος, η Μυτιλήνη και η Ερμούπολη.  Η Πάτρα και τα λιμάνια των νησιών του Ιονίου δεν απειλούνται επειδή βρίσκονται στην πλευρά του Ιονίου. Τα υπόλοιπα λιμάνια και οι θαλάσσιες οδοί που τα συνδέουν έως τη Ρόδο και από εκεί έως την Κύπρο, είναι γεωπολιτικά ασφαλή μόνο επειδή η Ελλάδα ελέγχει τη «νησιωτική ασπίδα» του ανατολικού Αιγαίου, δηλαδή τα Δωδεκάνησα, τη Σάμο, τη Χίο, τη Λέσβο, τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, τη Θάσο και τα μικρότερα γειτονικά τους νησιά. Το Καστελόριζο παρότι δεν είναι μεγάλο νησί/λιμάνι, παρέχει στους Ελλαδίτες ένα σημαντικό γεωπολιτικό «πάτημα» για καλύτερη επαφή και επικοινωνία με τους Κυπρίους αδελφούς μας. Θεωρώ την απελευθέρωση των εν λόγω νησιών από το ελληνικό ναυτικό εδώ και πάνω από έναν αιώνα (μόνο τα Δωδεκάνησα απελευθερώθηκαν το 1946-47 από τους Ιταλούς), ως κίνηση «ματ» στη γεωπολιτική σκακιέρα.

Ας δούμε και την τουρκική πλευρά. Οι περιοχές του τουρκικού κράτους στις οποίες αυτό στηρίζεται για την επιβίωση του είναι η Ανατολική Θράκη, και οι μικρασιατικές ακτές στο Αιγαίο και στη Θάλασσα του Μαρμαρά περίπου από το Φετιγέ και το Μαρμαρίς (απέναντι από τη Ρόδο) έως το Ζονγκουλντάκ στη Μαύρη Θάλασσα. Πρόκειται για τις μόνες ουσιαστικά ανεπτυγμένες περιοχές της Τουρκίας. Ο βαθύτερος όγκος της Μικράς Ασίας στο εσωτερικό και έως τα ιρανικά σύνορα με ελάχιστες εξαιρέσεις (Αττάλεια, Κιλικία, Τραπεζούντα κ.α.), είναι πολύ δύσκολο να αναπτυχθεί οικονομικά, κοινωνικά αλλά και πολιτισμικά λόγω διαφόρων παραγόντων, κυρίως λόγω της αφιλόξενης γεωμορφολογίας του, του ημιάγονου ή άγονου εδάφους, της νοοτροπίας των κατοίκων και της ύπαρξης δυναμικών μειονοτήτων όπως οι Κούρδοι.

Οι Τούρκοι αγωνιούν και πάντα θα αγωνιούν για την γεωπολιτική και γεωστρατηγική ασφάλεια της Ανατολικής Θράκης και των μικρασιατικών ακτών στο Αιγαίο και στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Θεωρούν τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου απειλή για αυτές τις περιοχές, επειδή ελληνικές αεροναυτικές δυνάμεις με ορμητήριο αυτά μπορούν να παρενοχλήσουν ή να διακόψουν τελείως τις επικοινωνίες και μεταφορές κατά μήκος των μικρασιατικών ακτών, και σε περίπτωση σύρραξης να πλήξουν λιμάνια και πόλεις στο εσωτερικό ή να διενεργήσουν αποβατικές επιχειρήσεις. Λιμάνια όπως η Σμύρνη, το Μποντρούμ (Αλικαρνασσός) και το Αδραμύττιο είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και η επικοινωνία μεταξύ τους και η ευημερία τους εξαρτάται από τις σχέσεις καλής γειτονίας με την Ελλάδα. Αυτός ο γεωπολιτικός φόβος των Τούρκων για τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου εκδηλώθηκε έντονα κατά την Ελληνική Επανάσταση όταν κατέστρεψαν ολοκληρωτικά τη Χίο, τα Ψαρά και την Κάσο και όταν επιχείρησαν μάταια αρκετές φορές να πράξουν το ίδιο με τη Σάμο. Ειδικά οι Ψαριανοί και Σάμιοι επαναστάτες είχαν αποβιβαστεί πολλές φορές στα γειτονικά μικρασιατικά παράλια προκαλώντας ως στρατηγικό αντιπερισπασμό σημαντικές ζημίες στους τοπικούς πληθυσμούς, ένα ιστορικό γεγονός το οποίο προφανώς οι Τούρκοι δεν έχουν λησμονήσει.

Τα τουρκικά λιμάνια και πόλεις στη Θάλασσα του Μαρμαρά προστατεύονται βέβαια από το σχεδόν απόρθητο Στενό του Ελλησπόντου. Η οδυνηρή αποτυχία των δυνάμεων της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην Καλλίπολη κατά τον Α΄ Π. Π. είναι χαρακτηριστική. Ωστόσο βρίσκονται εντός της εμβέλειας δράσης της ισχυρής ελληνικής αεροπορίας και βαλλιστικών συστημάτων – πόλεις όπως το Τσανάκαλε, η Μπαντίρμα και η Προύσα. Ειδικά όμως η πυκνοκατοικημένη και οικονομικά σφριγηλή Ανατολική Θράκη συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης, βρίσκεται επικίνδυνα κοντά στα ελληνικά σύνορα του Εβρου (για την ακρίβεια, εφάπτεται με αυτά).

Αντίθετα, προκειμένου οι Τούρκοι να πλησιάσουν το πρώτο ελληνικό στρατηγικό λιμάνι, την Καβάλα, πρέπει να διασχίσουν το «γεωστρατηγικό στενό» («λαιμός») της Δυτικής Θράκης το οποίο είναι εύκολα υπερασπίσιμο λόγω της γεωμορφολογίας του αλλά και της ισχύος πυρός που έχει συγκεντρωθεί εκεί. Το να προσεγγίσουν τη Θεσσαλονίκη η οποία προστατεύεται και από τον όγκο της Χαλκιδικής, είναι φυσικά πολύ πιο δύσκολο. Ειδικά η ύπαρξη της Θάσου και της Σαμοθράκης προστατεύουν γεωστρατηγικά τη Δυτική Θράκη από την πλευρά του Αιγαίου και τις όποιες ελληνικές δυνάμεις μπορεί να επιχειρούν στην τελευταία, είτε αμυντικά είτε επιθετικά. (Με τον ίδιο τρόπο η Ιμβρος και η Τένεδος προστατεύουν την είσοδο στα Στενά του Ελλησπόντου για αυτό ήταν τα μόνα ελληνικά νησιά που δεν παραδόθηκαν στην Ελλάδα.)

Είναι λοιπόν προφανές γιατί οι Τούρκοι διεκδικούν επίμονα όλα τα ελληνικά νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Δεν τους ενδιαφέρει φυσικά το γεγονός ότι τα εν λόγω νησιά κατοικούνται ανελλιπώς από την απώτατη Αρχαιότητα έως σήμερα από ελληνικούς πληθυσμούς και ότι είναι οργανικό τμήμα της ελληνικής εθνικής περιοχής όπως και η απέναντι τους ακτή της Ιωνίας και Αιολίδας, συμπεριλαμβανομένης της Σμύρνης. Αυτά δεν αφορούν τη γεωπολιτική και τη γεωστρατηγική. Το μόνο που έχει σημασία για τους Τούρκους πολιτικούς και στρατιωτικούς ιθύνοντες είναι ότι τα εν λόγω νησιά είναι απειλητικά «αγκάθια» πολύ κοντά στις πιο πλούσιες και ζωτικές περιοχές του κράτους τους. Ωστόσο τα ίδια νησιά είναι εξίσου ζωτικά για την επιβίωση της Ελλάδας.

.

Περικλής Δεληγιάννης